تابستان گذشته قسمت‌های دوم و سوم فیلم‌های سینمایی، پرده سینماها را به صورت کامل اشغال کرده بودند. معمولا هر فیلم سینمایی موفق تا قسمت سوم ادامه پیدا می‌کند و با تکمیل یک سه‌گانه، دیگر کسی صحبت از ساخت قسمت‌های دیگر آن نمی‌کند. اما موفقیت کلان قسمت‌های سوم تعداد زیادی از این محصولات، صنعت سینما را به صرافت تولید قسمت‌های دیگری از این کارهای پولساز انداخته است.
شرکت سونی خبر از پیش‌تولید قسمت چهارم «مرد عنکبوتی» داده و این در حالی است که در گوشه‌ای دیگر از یکی از استودیوهای فیلمسازی، فیلمبرداری یازدهمین قسمت «سفرهای ستاره‌ای» (در ایران: «پیشتازان فضا») در جریان است. این فیلم تابستان سال آینده به روی پرده سینماها می‌رود، ولی قبل از آن تحلیلگران سینمایی و تهیه‌کنندگان پرسش بالا را مطرح می‌کنند که چند تا دنباله برای یک کار موفق سینمایی کفایت می‌کند و دنباله‌سازی اینگونه فیلم‌ها تا چند شماره باید (و می‌تواند) ادامه پیدا کند؟
تام اورتنبرگ مدیر شرکت مستقل فیلمسازی لاین‌گنیز که فیلم دلهره‌آور «اره 4» از محصولات جدید این شرکت است، می‌گوید: «بازار درباره این مسئله تصمیم می‌گیرد، اگر در بازار سینمایی جایی برای این کار وجود داشته باشد و به نوعی از این فیلم‌ها حمایت کند، شما هم در مقام تولیدکننده راهی برای ادامه دادن این راه پیدا می‌کنید.» او که در سال جدید میلادی «جان رامبو» (دنباله‌ای دیرهنگام بر مجموعه فیلم اکشن «رامبو» با بازی سیلوستر استالونه) را روانه اکران عمومی می‌کند، می‌افزاید: «در این بازار شلوغ و پرتراکم، نیمی از نبرد ما این است که یک کار موفق را تهیه وتولید کنیم.
قسمت‌های جدید فیلمی که در نمایش عمومی با موفقیت روبه رو شده است، این مزیت را دارد که این کار قبلا امتحان خود را پس داده است. در چنین شرایطی راحت‌تر می‌توان وارد بازار رقابت‌ها شد زیرا مشتریان با این نام و حال و هوای کلی آن آشنا هستند.»تا پایان ماه اوت، 14 فیلم سینمایی که دنباله‌ای بر کارهای موفق سینمایی بودند به روی پرده سینماها رفتند، برخی از آنها با استقبال خیلی زیادی روبه رو شدند که از بین آنها می‌توان به «مرد عنکبوتی 3» (با فروش 340 میلیون دلاری)، «شرک 3» (320 میلیون دلار) و «دزدان دریایی کارائیب 3» (305 میلیون دلار) اشاره کرد. این 3 فیلم در سطح بین‌المللی هم نزدیک به 5/1 میلیارد دلار فروش کردند.
از دوران ارسطو تا به امروز، شماره 3 همیشه به عنوان بهترین شماره در هنرهای دراماتیک ارزیابی شده است. نه تنها فیلمنامه‌ها و نمایشنامه‌ها از سیستم 3 پرده‌ای پیروی می‌کنند، بلکه باب بوده که محصولات سینمایی هم در صورت موفقیت در حد یک سه گانه باقی بمانند. اما صنعت سینما در این زمینه ترجیح می‌دهد سنت‌شکنی کند.
برای استودیوها خیلی سخت است که به خاطر احترام گذاشتن به اصول و قواعد کهن – و حفظ ساختار 3 قسمتی فیلم‌ها- از امکانات موفقیت‌آمیز کلانی که پیش‌رو دارند چشم‌پوشی کنند. بی‌توجهی به این پتانسیل بزرگ مالی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست!
قسمت چهارم مجموعه «شرک» و شیرین‌کاری‌های این غول سبزرنگ برای سال 2010 آماده نمایش عمومی می‌شودو این درحالی است که جرمی کازنبرگ مدیر واحد انیمیشن استودیوی دریم ورکز خبر از تولید قسمت پنجم آن هم می‌دهد.
البته هنوز خبری از احتمال شروع فیلمبرداری «دزدان دریایی کارائیب4» نیست، اما جانی‌دپ بازیگر نقش اصلی این مجموعه فیلم (جک اسپارو) در یک مصاحبه اعلام کرد برای حضور در قسمت جدیدی از فیلم کاملا آمادگی دارد. شرکت سونی و شرکت انتشاراتی مارول هم گفته‌اند مطمئنا قسمت تازه‌ای از «مرد عنکبوتی» تهیه و تولید خواهد شد، اما سام ریمی (نویسنده و کارگردان) و توبی مگوآئر و کریستین دانست ( 2بازیگر اصلی فیلم) گفته‌اند بعید می‌دانند در قسمت جدیدی از فیلم کار کنند.
ریمی مدتی قبل گفت: «می‌دانم که حتما «مرد عنکبوتی» 4و 5و6 هم ساخته خواهد شد، ولی به احتمال زیاد من آن فیلمنامه‌نویسی نخواهم بود که فیلمنامه این فیلم‌ها را می‌نویسد. علتش هم این است که من ذهنم را کاملا از این پروژه پاک کرده‌ام.» در عوض ریمی خودش را آماده می کند تا نسخه سینمایی «هابیت» را کارگردانی کند.
فیلم براساس قصه جی‌آرآر تالکین به همین نام ساخته می‌شود و حکم نوعی پیش درآمد را بر تریلوژی «ارباب حلقه‌ها»ی پیتر جکسن دارد. پیترجکسن که بر سر سود حاصل از فروش این تریلوژی با شرکت نیولاین (تهیه‌کنندگان فیلم) دعوای حقوقی دارد، گفته که حاضر به کارگردانی «هابیت» نیست.
اما همیشه اوضاع شبیه این نیست. پل در گارابدیان تحلیلگر سرشناس و معتبر اقتصادی سینما- که هر هفته گزارش‌های اکران او خوانندگان بسیاری دارد – می‌گوید: «تا مدتی قبل «دنباله» یک نام زشت بود. تهیه‌کنندگان فیلمی کاملا شبیه قسمت اول می‌ساختند و یک 2 جلوی آن می‌گذاشتند و می‌گفتند ما یک فیلم تازه تولید کرده‌ایم.» این تحلیلگر در عین حال به قسمت دوم کمدی اکشن «آستین پاورز» اشاره می‌کند که در سال 1999 اکران عمومی شد و از نظر مالی موفقیت خیلی بیشتری نسبت به قسمت اول آن کسب کرد.
اما این روزها قسمت‌های دوم و سوم فیلم‌های سینمایی حال و هوای تازه‌ای دارند و خیلی بهتر و جذابتر از قسمت‌های قبلی‌شان هستند.
سؤال مهمی که مطرح می‌شود این است که میزان صبر و حوصله تماشاگران چقدر است و آنها تا چه زمانی به دیدن قسمت‌های جدید یک فیلم سینمایی می‌روند؟ واقعیت این است که خط اصلی این فیلم‌ها همیشه یکی است و عموم بازیگران آنها هم ثابت هستند. بخشی از حقه این است که قصه‌هایی قدیمی را طوری بسازیم که دوباره نو به نظر برسند.
برای مثلا «جان رامبو» با دقت زیادی تلاش کرده که شبیه قسمت چهارم (که سال‌ها قبل ساخته شد و چندان مورد توجه عموم تماشاگران قرار نگرفت) نباشد. سیلوستر استالونه همین کار را حدود 9 ماه قبل با فیلم «راکی بالبوا» (قسمت ششم مجموعه فیلم ورزشی «راکی») انجام داد.
هر دوی این فیلم‌ها در زمره کارهایی قرار می‌گیرند که از آنها به عنوان «دنباله‌های نوستالژیک‌وار» اسم می‌برند. قسمت چهارم «جان سخت» بروس ویلیس هم در این رده فیلم‌ها قرار می‌گیرد. قسمت سوم این مجموعه فیلم هم حدود 17 سال قبل ساخته شد. 3 هفته قبل هم قسمت جدید «بیگانه علیه غارتگر» اکران عمومی شد که خودش براساس 2 مجموعه فیلم دنباله‌دار قدیمی ساخته شده بود.
اما مهــــمترین «دنباله نوستالژیک‌وار» که بسیار درباره‌اش بحث شده و به صورت همزمان پیش‌بینی‌ها و انتظارات زیادی نسبت به آن مطرح می‌شود، قسمت چهارم ماجراجویی‌های سراسر اکشن «ایندیانا جونز» است. فیلمبرداری این فیلم مدتی قبل شروع شد و خبر تولید فیلم در شرایطی اعلام شد که استیون اسپیلبرگ و جرج لوکاس سال‌ها بحث شروع تولید قسمت چهارم را مطرح می‌کردند، هریسون فورد با وجود سن بالا (و حدود 20 سال دوری از کاراکتر مرکزی فیلم) یک بار دیگر لباس ایندیانا جونز را به تن کرده، ولی شون‌کانری حاضر به همکاری با پروژه نشد و به این ترتیب جای پدر جونز در قصه فیلم خالی است.
اگر این کاراکتر هم در فیلم حضور داشته باشد، نقش او را کس دیگری بازی خواهد کرد. یاران اوشن هم بعد از موفقیت قسمت سوم فیلم «سیزده یار اوشن» در تابستان گذشته،بار دیگر در قسمت چهارم آن دور یکدیگر جمع می‌شوند. «اولتیماتوم بورن» مت دیمون هم نشان داد تماشاگران هنوز تشنه دیدن ماجراجویی‌های این کاراکتر فراموشکار هستند. با آن که فیلم براساس قصه سومین و آخرین کتاب رابرت لودلوم به همین نام ساخته شد (و مرگ نویسنده امکان نگارش قسمت تازه‌ای از این مجموعه کتاب پرخواننده را به او نداد) اما اخیرا اریک ون‌لاسبدر نویسنده، کار نگارش 2قسمت جدید کتاب را براساس کاراکترها و حال و هوای قصه کتاب لودلوم شروع کرده است.
پس تماشاگران سینما می‌توانند منتظر 2 «بورن» سینمایی دیگر باشند. سخنگوی استودیوی یونیورسال که این مجموعه فیلم را تهیه کرده، می‌گوید ماجراجویی‌های جیسون بورن به گونه‌ای است که راه را برای تولید قسمت‌های جدید مجموعه باز گذاشته است.
یکی از نکات مهم در امر دنباله‌سازی فیلم‌های سینمایی این است که آیا منبع اولیه و موضوع قصه اجازه و امکان دنباله‌دار شدن آنها را می‌دهد یا خیر.
برای مثال سازندگان «هری‌پاتر» گفتند این فیلم نوجوانانه یک کار 7 قسمتی خواهد بود که پی‌درپی ساخته خواهند شد. علت اعلام زودهنگام این بود که فیلم براساس مجموعه قصه کتاب جی‌کی رولینگ تولید می‌شود که 7 جلد است. پنجمین قسمت این مجموعه فیلم بانام «هری‌پاتر و فرقه ققنوس» تابستان سال گذشته بالای 200 میلیون دلار فروش کرد و جالب است که به دنبال نام اول و اصلی این فیلم( هری پاتر) هیچ وقت عدد 2و3و4و5 نیامد و به جای آن هر قسمت یک نام فرعی داشته است.
کوین‌فیگ مدیر واحد تولید شرکت انتشاراتی مارول – که فیلم‌های دنباله‌دار ابرقهرمانانه‌ای مثل «سوپرمن» و «بتمن» را در کارنامه‌اش دارد- بر این باور است که محبوبیت اخیر قسمت‌های جدید محصولات سینمایی به این دلیل است که اکثر آنها براساس «هوشمندی در حال تکوین»نوشته شده‌اند به همین دلیل است که شرکت انتشاراتی او قصد دارد تمام ابر قهرمانان کتاب‌های قدیمی خود را راهی پرده سینما کند و امیدوار است قصه هر یک از آنها در درازمدت تبدیل به یک مجموعه فیلم سینمایی دنباله‌دار شود.
برهمین اساس است که به جز قسمت تازه‌ای از «مردان ایکس»، 2 کاراکتر مطرح این مجموعه فیلم مردگرگ‌نما و ماگنتو هم تبدیل به فیلم‌های مستقل (و احتمالا دنباله‌دار) سینمایی می‌شوند. فیگ خبر پیش‌تولید قسمت سوم «چهار شگفت‌انگیز» را نیز می‌دهد. او در ارتباط با منبع موضوعی کمیک استریپ‌های مارول می‌گوید: «هر قصه‌ای یک پایانی دارد. اما می‌توان برای آن شروع تازه‌ای هم نوشت. کشف این نکته که کدام قصه یا کاراکتر را می‌خواهیم در فیلم‌هایمان مورد استفاده قرار دهیم کار مشکلی نیست. مشکل ما این است که کدام خط قصه یا کاراکتر را انتخاب کنیم.!»
به این ترتیب فیلم‌هایی مثل «مرد عنکبوتی»، «هری‌پاتر» و «بتمن» (که هفتمین قسمت آن تابستان آینده اکران عمومی می‌شود) بیشتر از آن که با کمدی اکشن مثل «پلیس آکادمی» وجه اشتراک داشته باشند، شبیه مجموعه فیلمی مثل کارهای جیمز باند هستند. به یاد داشته باشیم که این مجموعه فیلم براساس قصه‌های مجموعه کتاب
یان فلمینگ ساخته شده است.
پتیربرات سردبیر روزنامه معتبر «ورایتی» استودیوهای فیلمسازی را تشویق به بهبود کیفیت فیلم‌های دنباله‌دارشان کرده و می‌افزاید: «استودیوها یادگرفته‌اند که چگونه در کارشان موفق باشند. آنها موضوعات درست را نشانه گرفته و متوجه این نکته شده‌اند که چگونه به آنها حال و هوایی بین‌المللی بدهند.» برات دنباله‌سازی را به آب گرفتن از یک چاه تعبیر می‌کند و از قسمت‌های جدید با عنوان «آب تازه» اسم می‌برد: «هر بار آنها به سراغ چاه آب خود می‌روند و مجبورند سطل خود را به سطح عمیق‌تری بفرستند. اما سؤال اصلی این است که آیا امکان ندارد، آب به پایین‌ترین سطح چاه برسد و دیگر امکان آب گرفتن با سطل وجود نداشته باشد؟»
آسوشیتدپرس- ژانویه 2008
