موزه ای که هفت خوان دارد و همه خوان های آن مرتبط به علم روانپزشکی است و از بخش های جذاب آن می توان از درمان این بیماری در دوره قاجار و راه اندازی نخستین بیمارستان در ایران برای نگهداری از بیماران نام برد. بدون شک راه اندازی چنین موزه ای در بیمارستان روزبه دلایل ویژه و همچنین جذابیت های خاص خود را برای علاقه مندان به موزه گردی دارد. برای آشنایی بیشتر با موزه و اهدافش سری به این موزه زدیم و از«محمد اربابی» مدیر موزه روانپزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران چرایی راه اندازی چنین موزه ای را در تهران جویا شدیم.
چرا چنین موزه ای در بیمارستان روزبه راه اندازی شد؟
چند سؤال مهم در راه اندازی این موزه نقش داشت؛ سؤالات شامل این موارد می شود. بیماری روانی چیست؟ گذشتگان برای درمان بیماران چه روشی داشتند؟ الان برای بیماران چه درمان هایی تجویز می شود؟ این رشته پزشکی چه آینده ای دارد؟ اگر موزه روانپزشکی بتواند پاسخگوی این پرسش ها باشد اتفاقات خوبی برای این رشته می افتد، ارتباط مردم با بیماری های روانی بهتر خواهد شد و نگاه منفی به بیماران روانی در جامعه کمتر می شود. بنابراین در تعامل با همکارانم از ابتدای سال گذشته تاکنون فعالیت مطالعات پژوهشی، جمع آوری عکس و فیلم، جمع آوری اطلاعات درباره پزشکان و قدمت این علم در ایران را شروع کردیم. ۲۱ آذر ماه موفق شدیم فاز نخست موزه را درباره میراث فرهنگی و تاریخ روانپزشکی ایران در کتابخانه بیمارستان روزبه افتتاح کنیم.
بنابراین در آینده قرار به بازگشایی فازهای دیگر است؟
بله. چون قرار است در این موزه سیر تاریخی دانش روانپزشکی و بیماران روانی نشان داده شود بنابراین در فاز نخست هفت خوان برای آن در نظر گرفته شده است. خوان اول مربوط به تاریخ بیماری های روانی در قبل از اسلام و دوران باستان و دوره پس از اسلام است و به پزشکان سرشناس ایرانی می پردازد. مانتره پزشک، پزشکانی بودند که مردم را با کلام درمان می کردند. نخستین پزشک مسلمان به نام ربن طبری درباره نقش مغز در بروز علائم روانی سخن گفته است. خوان دوم با دوران تاریک روانپزشکی مواجه می شویم و دراین بخش نشان داده ایم که چه برخورد بدی با بیماران داشتند. خوان سوم شروع فعالیت تیمارستان در دوره قاجار است. آن دوران را با عکس های دکتر نصر به امانت گرفته و در موزه نشان داده ایم. خوان چهارم درباره تأسیس نخستین بیمارستان، سال ۱۳۲۹ درزمین های اکبرآباد حوالی میدان حر با نام روزبه است که تحول بزرگی در کشور به شمار می آید. خوان پنجم به ارتباط هنر و روانپزشکی می پردازد و آثار سینمایی مرتبط با روانپزشکی را نشان داده ایم. خوان ششم مربوط به روانپزشکی در ایران و ارتباطش با جهان و ایجاد گرایش های تخصصی با شعر، کودک و نوجوان و نویسندگان است. خوان هفتم به روانپزشکی جامعه نگر اشاره شده است و اینکه باید امکانات و کیفیت زندگی را در جوامع بالا ببریم تا آمار بیماری روانی و روحی کاهش یابد.
مگر می شود برای بیماری ها موزه داشته باشیم؟
علی بن عباس مجوسی اهوازی، علی ابن سهل ربن طبری، زکریای رازی، اخوینی، ابوعلی سینا و جرجانی طبیب هایی هستند که در پزشکی ایران صاحب نظر بودند. این طبیبان پزشکی یونان باستان را به دوره رنسانس متصل کرده و آثاری دارند که در آن آثار نظریه های خود را درباره بیماری های روح و روان مدل های درمانی خوبی ارائه داده اند و جالب است بدانید که تا صد سال قبل منبع اصلی پزشکان برای درمان بیماری ها کتاب قانون ابن سینا بود. جالب تر آن است که در آثار پزشکان ایرانی برای کاهش اختلالات روانی به کیفیت آب و هوای مطلوب، گوش دادن به موسیقی، زندگی در فضای کم سر و صدا، استفاده از داروهای گیاهی و زندگی در طبیعت به شدت توصیه شده است که متأسفانه هیچ یک از این فاکتورها را نمی توان در پایتخت پیدا کرد. به هر حال همه این موارد سینه به سینه و شفاهی بین آحاد جامعه رد و بدل شده است. برای جاودانگی تاریخ پزشکی روانپزشکی و قدمت علم نیاز به نمایش این اطلاعات در موزه بود.
در میان آثاری که در موزه به نمایش گذاشته شده است دستنوشته پزشکانی مانند افشین یداللهی هست. هدف از ارائه این آثار چیست؟
او از پزشکان روانشناس مشهور است و اشعاری را به رشته تحریر آورده که لازم دانستیم آن اشعار را در موزه به نمایش بگذاریم. با توجه به آنکه پزشکان صاحب نام در این رشته در ایران زیاد داریم نیاز دیده شده است آنها را به نمایش بگذاریم. به هر حال این موزه مورد بازدید اقشار خاص جامعه قرار می گیرد و شاید به دلیل تخصصی بودن در رشته روانپزشکی مانند سایر موزه های تهران برای عموم جذابیت لازم را نداشته باشد. تا امروز روانپزشکان، روانشناسان و دانشجویان رشته پزشکی از موزه بازدید کرده اند. گروه بعدی دانشجویان طب سنتی هستند. برای بالابردن اطلاعات عمومی دانش آموزان قصد داریم با مدارس ارتباط بگیریم و بازدید گروهی از موزه را برای دانش آموزان در برنامه بگذاریم. گروه سوم علاقه مندان خاص به موزه ها را شامل می شوند. این موزه برای علاقه مندانش جالب، جذاب و دیدنی است. روانپزشکی شاخه ای از رشته پزشکی است که در ایران هویت و قدمت دارد. فعالیت چنین موزه ای برای حفظ تاریخچه این علم در کشور یک نیاز جدی بود.
نظر شما