همشهری آنلاین_ رابعه تیموری: این خیابان که از یک سو به در جنوبی حرم حضرت عبدالعظیم(ع) و محله نفرآباد و از سوی دیگر به ولی‌آباد می‌رسد، بعدها به محله هلال‌احمر تغییرنام داد. بسیاری از اهالی محله هلال‌احمر از ساکنان قدیمی شهرری هستند و هنوز لابه‌لای مجتمع‌های آپارتمانی نوسازی که در کوچه‌ها و خیابان‌های محله قد کشیده‌اند، نشانه‌هایی از معماری و بافت قدیمی محله به چشم می‌خورد. سازمان هلال‌احمر، جهاد سازندگی، اداره کل اطلاعات شهر تهران و مسجد امام حسن(ع)، مراکز شاخص این خیابان یا در حقیقت محله هستند که سبب مراجعه افراد زیادی به اینجا می‌شوند. «علی‌اکبر محمدی» از ساکنان قدیمی محله هلال‌احمر است که خود و پدرش میراب بوده‌اند. نقل گذشته محله تاریخی هلال‌احمر را از زبان این موسپید شهرری می‌خوانید.
۷۰۰ ـ ۸۰۰سال پیش یکی از بانوان دربار قاجار به نام «ملک خاتون» در زمین‌های بکر و خوش آب و هوای محله هلال‌احمر فعلی، باغ و ویلایی بنا کرد که ۸در و ۴۰پنجره داشت. ملک خاتون گاهی به باغش سر می‌زد و چند روزی را در آنجا به سر می‌برد. روبه‌روی باغ تا چشم کار می‌کرد، زمین‌های کشاورزی بود و خانه‌های ویلایی چند در و حوض و هشتی‌دار که در زیرزمین آنها گله‌های گاو و گوسفند نگهداری می‌شد. دامداران هر خروس‌خوان گوسفندان را به چرا می‌بردند یا دسته‌های علوفه‌ای را که از باغ می‌چیدند روی چرخ‌دستی می‌گذاشتند و از سینه کش تپه‌های خاکی محله بالا می‌کشاندند تا آنها را به دام و احشام‌شان برسانند. باغ ملک خاتون شهره و معروف شده بود و افراد زیادی اینجا محله را به نشان باغ ملک می‌شناختند.
- نانی که از کوره‌پزخانه درمی‌آمد
در نزدیکی گورستانی که ابتدای کوچه شهید معینی فعلی قرار داشت، کوره پزخانه‌ای بنا شده بود که به سفره بسیاری از خانواده‌های محله هلال‌احمر نانی پرزحمت می‌رساند. در این کوره پزخانه محوطه حوض مانند وسیع و مسقفی وجود داشت که یخدان کارگرهای کوره‌پزخانه به حساب می‌آمد. در این یخدان آب روان آب‌انبار منجمد می‌شد و همانجا باقی می‌ماند تا در چله تابستان استفاده شود. کوره پزخانه ۳کوره داشت که سفالینه‌هایی مانند کوزه و گلدان را که از خاک رس می‌ساختند، می‌پختند و روانه بازار بزرگ ری می‌کردند. آن زمان در نهر باریکی که حالا از مقابل ساختمان۱۳۱ دو شاخه شده و آبی بدبو در آن جریان دارد، آب قنات روان بود. هر روز آفتاب نزده زنان محله تشت‌های پر از رخت را روی سر می‌گذاشتند و پای نهر می‌آمدند تا بشویند.
- هر خانه آب‌انبار داشت
در آنجا زنان همان‌طور که رخت‌ها را کف مال می‌کردند و با ضربات چوب روی لباس‌ها چرکاب‌شان را خارج می‌کردند، به اختلاط و نقل اتفاقات محله می‌پرداختند. گاهی که آب قنات بالا می‌آمد در این نهر سیل به راه می‌افتاد و حتی تا دکان‌های انگشت‌شمار محله می‌رسید. بعدها چند رختشویخانه در شهرری بنا شد که یکی از آنها در خیابان هلال‌احمر قرار داشت و تا زمانی که آب لوله‌کشی به خانه‌ها نیامده بود، خانواده‌های محله از رختشویخانه استفاده می‌کردند. لوله‌کشی آب محله هلال‌احمر حدود ۱۵۰سال پیش انجام شده است. پیش از آن خانه‌های محله را گودتر از سطح زمین بنا می‌کردند و در زیرزمین، سرداب و آب‌انبار می‌ساختند. بلدیه‌ها هم عده‌ای را به‌عنوان میراب استخدام کرده بودند تا شب‌ها آب پاکیزه قنات را به سمت آب‌انبار خانه‌ها و نهرهای محله هدایت کنند.
- نصب آب فشاری در کوچه‌ها
حکمت و دلیل گود و پله‌دار بودن خانه‌ها هم همین بوده که آب قنات به خوبی در آب‌انبارها جریان پیدا کند. وقتی آب تصفیه شد و در لوله‌کشی شهری جریان پیدا کرد، دولت چند شیر آب را که با فشار دست روی پره‌های چرخ مانند سر آن باز می‌شد و به «فشاری» معروف بود، ابتدای کوچه‌های شهید فدایی و شهید معینی فعلی نصب کرد. بعد از آن وقت و بی‌وقت مردم با سطل و دیگ و دیگچه کنار فشاری‌ها صف می‌بستند و آب تصفیه شده را برای خورد و خوراک‌شان به خانه می‌بردند. کم‌کم خانه‌ها هم لوله‌کشی و آب‌انبارها با خاک پر شدند. پس از آن دیگر نه از نهر آب وسط خیابان صدای قل قل آبی شنیده می‌شد و نه از بچه‌های خردسالی که در گرمای تابستان در داخل نهر، آبتنی می‌کردند خبری بود.
- فروش چندساعته برق به خانواده‌ها
در روزهایی که گردسوز نفتی و چراغ لامپا خانه‌های مردم محله را روشن می‌کرد، خانمی که گویا نام خانوادگی اش «معتمد» بوده از فرنگ موتور تولید برق خریداری کرده و به شهرری آورده بود. او موتور را در دهانه بازار قدیم گذاشته بود و به اندازه چند ساعتی برق به اهالی می‌فروخت. آن زمان این روشنایی به «برق خانم» معروف شده بود و شب‌ها کسانی که دست‌شان به دهان‌شان می‌رسید، خانه‌هایشان پر از روشنایی بود و در اغلب خانه‌های محله هلال‌احمر فقط کور سوی روشنایی فانوس‌هایی که در حیاط و سر در خانه‌ها آویزان بود، دیده می‌شد. سال۱۲۵۸ که «میرزاعلی خان امین‌الدوله» در خیابان باب‌همایون کارخانه برق تأسیس کرد، ساکنان محله هلال‌احمر از نخستین پایتخت‌نشینانی بودند که کابل‌های برق به کوچه و خانه‌های آنها کشیده شد.
نظر شما