واقعیتی که حتی بعضی از مسئولان نیز آن را نادرست می‌دانند و اعتقاد دارند که پیش از تغییرات تعرفه‌ای باید اطلاع رسانی‌های لازم صورت بگیرد. اطلاع رسانی پیش از تغییر تعرفه در سال گذشته تا حدی انجام شد اما این اقدام هنوز به‌طور دقیق به مرحله اجرا در نیامده است تا باعث گلایه بسیاری از فعالان حوزه اقتصاد از این موضوع شود. در این میان فارغ از بحث‌های حاشیه‌ای که در مسئله بالا پایین شدن تعرفه‌ها وجود دارد، عدم‌ثبات قوانین و عدم‌امکان پیش‌بینی و برنامه ریزی برای آینده به یکی از موانع رشد صنعت کشور تبدیل شده است.
صنعتگران معتقدند در فضایی که نتوان آینده را از نظر شرایط و مقررات واردات و صادرات کالاها پیش‌بینی کرد، دیگر برنامه‌ریزی برای رشد و توسعه یک بنگاه صنعتی معنای خود را از دست می‌دهد.
حدود یک ماه پیش بود که با کاهش تعرفه واردات بسیاری از کالاها، موضوع تعرفه‌ها دوباره به موضوع روز تبدیل شده و بسیاری از صنعتگران از عدم‌ثبات تعرفه‌ها و عدم‌اخذ نظرات کارشناسی در تغییر آنها گله کردند.
تشکل‌ها را در تعیین نظام تعرفه‌ای دخالت دهیم
به گفته هادی غنیمی فرد رئیس هیأت مدیره شورای مرکزی خانه‌های صنعت و معدن، باید تشکل‌ها را در تعیین نظام تعرفه‌ای دخالت داد و این در حالی است که در حال حاضر آنها هیچ نقشی دراین زمینه ندارند. وی می‌گوید: برای تعیین تعرفه‌ها باید از نظرات تشکل‌های صنعتی و تولیدی اعم از کشاورزی، صنعتی و بازرگانی استفاده کرد.
در این میان به گفته صنعتگران، معمولا برای تغییر تعرفه‌ها از تشکل‌ها نظرخواهی نمی‌شود و یا حتی درصورت نظرخواهی هم، نظرات آنها تاثیر چندانی در این زمینه ندارد.
ناصرالدین گرامی دبیر انجمن صنفی صنعت تایر نیز در این زمینه تاکید می‌کند: وزارت بازرگانی به‌عنوان متولی امر می‌تواند با کسب نظر کارشناسان بخش خصوصی و با حفظ منافع دولت، میزان تعرفه‌ها را تعیین کند.
چه کسانی از بالا پایین شدن یک شبه تعرفه‌ها سود می‌برند؟
اما گذشته از این حقیقت که عدم‌امکان پیش‌بینی آینده، قدرت برنامه ریزی برای سرمایه‌گذاری، ایجاد و توسعه یک بنگاه صنعتی را از تولیدکننده می‌گیرد، باوری نیز در بین عموم وجود دارد که با توجه به عدم‌شفافیت و اطلاع رسانی در زمان تغییر تعرفه‌ها، عده‌ای از رانت ایجاد شده در این زمینه سود می‌برند.
شاید شما هم شنیده باشید که چون فلان کس فلان کالا را به میزان زیادی وارد کرده است، با بالا رفتن تعرفه واردات همان کالا، سود سرشاری نصیب وی شده است.
غنیمی فرد در پاسخ به این سؤال که آیا بالا پایین شدن یک شبه تعرفه‌ها شبهه وجود رانت در این زمینه را ایجاد نمی‌کند؟ می‌گوید: بیشتر مردم معتقدند که عده‌ای از عدم‌ثبات و شفافیت در بالا و پایین شدن تعرفه‌ها سود می‌برند و در واقع عدم‌اطلاع‌رسانی در این زمینه رانت ایجاد می‌کند.
اگرچه دبیر خانه‌های صنعت و معدن همین یک اشاره را برای رساندن مقصود کافی می‌داند اما دبیر انجمن صنعت تایر با صراحت بیشتری می‌گوید: درصورت تعیین نظام تعرفه‌ای و شفاف شدن آن، زمینه رانت‌های احتمالی هم از بین رفته و دیگر افرادی با بالا و پایین شدن تعرفه‌ها یک شبه به ثروت‌های کلان دست نخواهند یافت.
تعرفه‌ها براساس چه نظامی تعیین می‌شوند؟
یکی از سؤال‌های اساسی درخصوص تعرفه‌ها، نظامی است که براساس آن هرازچندگاهی تعرفه‌ها دستخوش تغییر می‌شوند. آیا برای تعیین تعرفه‌ها، جدول و فرمول خاصی وجود دارد و یا تغییر و تعیین تعرفه‌ها براساس ملاک‌های دیگری صورت می‌گیرد؟
دبیر انجمن صنعت تایر در این خصوص معتقد است که در حال حاضر هر ساله کمیسیون ماده یک نرخ تعرفه‌ها را تعیین می‌کند و مشخص نیست مبنای کار آنها چه بوده و بر چه اساسی تعرفه‌ها را تعیین می‌کند؟
وی تاکید می‌کند که باید کار کارشناسی دقیقی برای تعیین نظام تعرفه‌ها انجام شده و تعرفه‌ها در قالب برنامه، زمان‌بندی و با مشخص شدن حداقل آنها تعیین شود. براساس این سخنان می‌توان نتیجه گرفت که تعیین و تغییر تعرفه‌ها بیش از آنکه مبنای علمی و کارشناسی داشته باشد، شاید براساس عوامل و مولفه‌های دیگری صورت می‌گیرد!. گرامی در این زمینه تاکید می‌کند: تعیین نظام تعرفه در محیط علمی و کارشناسی با حفظ منافع بخش خصوصی و مردم از اولویت‌های صنعت است.
تغییر تعرفه‌ها صنعت را از پای درآورده است
«عدم‌ثبات و بالا و پایین شدن تعرفه‌ها صنعت را از پای درآورده است» غنیمی فرد با چنین سخنانی به صراحت از آنچه که تغییر مداوم تعرفه‌ها بر سر صنعت آورده است، انتقاد می‌کند. وی معتقد است: عملکرد وزارت بازرگانی در کاهش تعرفه‌ها بسیار ضعیف بوده و با صنعت مشورتی در این رابطه صورت نمی‌گیرد. به گفته وی در صنایعی همچون مبلمان، لباس و بسیاری از صنایع که تولیدکننده مایحتاج عمومی مردم هستند، درصورتی که تعرفه‌ها بلندمدت و با ثبات نباشند، کسی رغبتی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها نخواهد داشت.
دبیر انجمن صنعت تایر نیز می‌گوید: نظام تعیین تعرفه باید درازمدت باشد تا صنایع با پیش‌بینی آینده بتوانند با توجه به نرخ ثابت تعرفه، برنامه‌ریزی دراز مدت انجام دهند. درصورت شفاف شدن نظام تعرفه‌ای، تکلیف دولت، صنعت و مردم مشخص شده و هر کدام برای آینده خود برنامه‌ریزی خواهند کرد.
شاید نیازی به این توضیحات نباشد که کاهش تعرفه‌ها بدون مطالعه و کار کارشناسی به معنای از بین رفتن تولید داخلی، فرصت‌های شغلی، افزایش بیکاری و به همان نسبت گسترش فساد در جامعه خواهد بود.
شاید برخی تصور کنند که با تغییر ناگهانی تعرفه‌ها و زمین خوردن صنعت داخل، تنها یک سرمایه‌دار از بین خواهد رفت، در حالی که ورشکستگی یک کارخانه به معنای بیکاری 50 تا 100 کارگر و از بین رفتن فرصت‌های شغلی است. شاید با در نظر گرفتن منافع درازمدت تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، منافع بیشتری نصیب کشور شود.
