به هر تقدیر از لابه لای حرف‌های بریده بریده‌اش این را متوجه شدم که در دادخواست، خواسته‌اش را یک میلیون تومان نوشته و بعد بین طرفین درخصوص میزان، اختلاف به وجود آمده و کارشناس، استحقاق خواهان که همین آقای عصبانی و کارگر ساختمانی بود را 2میلیون تومان تعیین کرده ، در حالی که دادگاه تنها به یک میلیون رای داده است.این همشهری گرامی به این دلیل از قاضی شکایت داشت که در حالی که دادگاه رای را درست داده بود چون دادخواست، محدوده رسیدگی را برای دادگاه تعیین می‌کند و دادگاه همواره در چارچوب خواسته مندرج در دادخواست رای می‌دهد و از آنجایی که خواسته این همشهری محترم از دادگاه یک میلیون تومان بود ه است، دادگاه تنها به یک میلیون تومان رای داده است.با توجه به اینکه دادخواست، سند آغازگر محاکمه است و بسیاری از مشکلات مردم در مراجعه به دادگاه در ارتباط با تقدیم دادخواست است این مقال به توضیح و توصیف دادخواست می‌پردازد.
رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگستری مستلزم تقدیم دادخواست از طرف مدعی (خواهان) است. دادخواست به دفتر دادگاه و در نقاطی که چندین شعبه وجود دارد، به دفتر شعبه اول تسلیم می‌شود.دادخواست به برگه چاپی مخصوصی گفته می‌شود که درخواست خواهان درآن قید شده است یا به عبارت دیگر «دادخواست بیان ادعا نزد مراجع قضائی در اوراق مخصوص است». فرم دادخواست را می‌توان از محل فروش اوراق قضائی واقع در تمامی دادگستری‌ها و مجتمع‌های قضائی در سراسر کشور تهیه کرد. هر چند دادخواست‌ها براساس نوع مطالب مندرج در آنها (براساس نوع خواسته) تا حدی با هم متفاوتند اما همگی آنها اغلب حاوی نکات زیر هستند:
نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و درصورت امکان شغل خواهان.
خواهان یا مدعی شخصی است که از دادگاه چیزی برای خود و به ضرر دیگری می‌خواهد.درصورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود، مشخصات وکیل باید درج شود.قید نشدن مشخصات یا ناقص بودن آن باعث رد دادخواست خواهان می‌شود.
خوانده یا مدعی علیه شخصی است که دعوی به او توجه دارد، به عبارت دیگر، شخصی است که ادعا علیه او اقامه شود.
درصورت قید نشدن مشخصات یا ناقص بودن آن، دادگاه طی یک اخطاریه به خواهان فرصت می‌دهد تا نسبت به رفع نقص اقدام کند در غیراین صورت دادخواست خواهان رد خواهد شد.
تعیین خواسته و بهای آن نیز لازم است مگر آنکه تعیین بها ممکن نبوده یا خواسته «مالی» نباشد.آنچه‌را که مدعی از دادگاه تقاضا می‌کند «خواسته» یا «مدعی به» گویند. خواسته یا مالی است یا غیرمالی.
تعهدات یا جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می‌داند به‌طوری که مقصود واضح و روشن باشد.شرح دادخواست: ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، از اسناد و نوشته‌ها، شهود و ...
فرم دادخواست حاوی جاهای خالی است که باید به تناسب، هر قسمت پر شود. در مورد کیفیت تکمیل و ضمانت اجراهای مربوط به دادخواست توجه به نکات زیر ضروری است:
مشخصات خواهان (کسی که خواسته و دعوی خود را مطرح می‌کند) یعنی نام، نام خانوادگی و اقامتگاه خواهان (شهر، خیابان، کوچه، شماره پلاک) باید حتما مشخص باشد.
درصورت معلوم نبودن خواهان یا محل اقامت او، مدیردفتر دادگاه مکلف می‌شود قرار ردفوری دادخواست (با استناد به ماده 56 قانون آیین دادرسی مدنی) را ظرف دو روز از تاریخ رسید دادخواست صادر کند و به دیوار دفتر آن دادگاه الصاق کند. در توضیح بیشتر باید گفت:منظور از رد فوری این است که چیزی به کسی ابلاغ نمی‌شود.
و اما خوانده (کسی که دعوی مطروحه علیه وی طرح و اقامه می‌شود) مشخصات خوانده هم باید مشخص باشد و در غیراین صورت دادخواست توقیف می‌شود. بنابراین مدیر دفتر با توجه به ماده 54 آیین دادرسی مدنی برای خواهان اخطار رفع نقص صادر می‌کند و به خواهان 10 روز مهلت می‌دهد که از دادخواست رفع نقص کند و درصورتی که در این 10 روز اقدامی نکند دادخواست رد می‌شود که البته مراتب این رد نیز باید به خواهان ابلاغ شود تا او ظرف 10 روز فرصت داشته باشد در همان دادگاه نسبت به تصمیم مدیر دفتر شکایت کند و این‌بار تصمیم دادگاه هر چه باشد قطعی است.ضمنا درصورتی که خواهان آدرس اقامتگاه دقیق خوانده را در اختیار نداشته باشد، می‌تواند از دادگاه درخواست کند که وی را به لحاظ مجهول المکان بودن، از طریق نشر آگهی در مطبوعات (روزنامه کثیرالانتشار) به دادرسی دعوت کند.
دراین صورت خواهان هزینه نشر آگهی دعوت خوانده به دادرسی را نیز به بانک پرداخت کرده و قبض آن نیز به پرونده ضمیمه می‌شود. درصورتی که خواهان وکیل داشته باشد، مشخصات کامل وی در دادخواست آورده می‌شود.
خواهان باید آنچه از خوانده می‌خواهد به‌عنوان خواسته خود در دادخواست تعیین و میزان آن را از حیث بها مشخص کند و درصورتی که دعوی و خواسته غیرمالی باشد، باید به میزان 5 هزار ریال به‌عنوان هزینه دادرسی و صدریال بهای هر برگ دادخواست تمبر باطل کند.
هزینه دادرسی در دعاوی مالی به مأخذ تا 10 میلیون ریال معادل 1/5درصد ارزش خواسته و بیش از 10 میلیون ریال به نسبت مازاد بر آن 2درصد ارزش خواسته، تمبر باطل می‌شود. اما در دعاوی مالی غیرمنقول و خلع ید (متصرف) از اعیان غیرمنقول، هزینه دادرسی مطابق ارزش معاملات املاک در هر منطقه توسط دفتر دادگاه تقویم و براساس آن هزینه دادرسی تعیین می‌شود و سپس ابطال تمبر صورت می‌گیرد.
از جمله موارد دیگری که آوردن آن در درخواست ضرورت دارد، ذکر ادله و مستنداتی است که ادعای خواهان را به اثبات می‌رساند.دادخواست پس از تکمیل به‌صورت فوق الذکر و بیان شرح ماوقع اختلاف و دعوی (درقسمت شرح دادخواست) ذیل آن باید به وسیله خواهان امضا یا با اثر انگشت تأیید شود.دادخواست و پیوست‌های آن باید به تعداد خواندگان به اضافه یک نسخه باشد.
درتمامی‌اشکال فوق الذکر درصورت عدم‌تکمیل دادخواست از حیث مشخصات خواهان و خوانده، عدم‌تعیین خواسته، عدم‌قید روشن و واضح تعهدات و جهاتی که خواهان خود را مستحق مطالبه می‌داند و خواسته دقیق وی و ادله و وسایلی که برای اثبات ادعای خود دارد، در پی اخطار رفع نقص به خواهان و عدم‌برطرف کردن نقایص مذکور ظرف مهلت 10روز، قرار ردی از سوی مدیر دفتر دادگاه صادر می‌شود که این قرار طی مدت 10 روز از تاریخ ابلاغ به وی در همان دادگاه قابل شکایت و اعتراض است.
با وصول دادخواست و گواهی تکمیلی آن توسط مدیر دفتر دادگاه، ریاست دادگاه یا دادرس علی البدل (به‌عنوان جانشین وی) دستور تعیین وقت دادرسی و دعوت طرفین در وقت دادرسی تعیین شده را صادر می‌کند. در ضمن نسخه دوم دادخواست و ضمایم آن به خوانده نیز ابلاغ می‌شود.
