همشهری آنلاین - سروش جنابی / دبیر تحریریه: بازار در مشرق زمین مشابهی در دنیا ندارد؛ چه در معماری تودرتو با سراها، چهارسوق‌ها، تیمچه‌ها، قرینه‌سازی‌ها و نورگیرهای دلربا و چه در عملکرد آن به مثابه یک واحد شهری.بازار در قاموس ما ایرانیان نه تنها محل داد و ستد، بلکه به واسطه تعامل تنگاتنگ با نهادها و ارتباط مستقل با حکومت به مانند یک نهاد اجتماعی قدرتمند در روابط شهری ظاهر می‌شود. از این روست که واژه «بازار» در دایره لغات لاتین غیرقابل ترجمه است و به همان صورت به کار می‌رود.
با این شرح مختصر و با توجه به رخدادهای ناگوار اخیر آتش‌سوزی در بازار تهران، جای تعجب خواهد داشت که این سال‌ها توجه جدی، علمی و مدون برای حفظ این میراث تاریخی منحصر به فرد صورت نگرفته است. این مهم از دو جنبه کلی قابل بررسی است. اول اینکه حوادث اخیر در حالی رخ می‌دهد که از مدت‌ها پیش هشدارهای ایمنی در مورد بازار تهران به کرات اعلام شده است؛ از سیم‌کشی‌های ناایمن و فرسودگی بیش از اندازه برخی بناها تا مخاطراتی که مشاغل موجود در بازار مثل تولیدی‌های مختلف و رستوران‌ها بالقوه حامل آن هستند.موانع ایمن‌سازی هم بر کسی پوشیده نیست و حتماً بخشی از آن از جنس موانع پلاسکو و ده‌ها بنای ناایمن و پرخطر تهران است.
نکته دوم اما به تناقض عملکرد مدیریت شهری و سازمان میراث فرهنگی در سال‌های گذشته بازمی‌گردد؛ در حالی که هزینه و تلاش زیادی برای ساماندهی محوطه و جداره‌های بازار بر اساس همسان‌سازی با الگوی معماری سنتی صورت گرفته، ساخت پاساژهای مدرن در پی تخریب بناهای قدیمی در محدوده بازار تهران، پیام دوگانه‌ای را بازتاب می‌دهد که صد البته برای سوداگران مسرت‌بخش است. بر همین مبناست که زمزمه امکان‌ناپذیر بودن بازسازی بخش‌های هویتی بازار پس از تخریب بر اثر حوادث یا سناریوهای حوادث عمدی شنیده می‌شود.
نکات دوگانه مذکور ـ با این ملاحظه مهم که بازار تهران عملکردی ملی دارد و تبعات حوادث مشابه بازار تبریز تبعاتی به مراتب گسترده‌تر خواهد داشت ـ در صورتی به نتیجه منطقی و عبرت‌آموز منتهی می‌شود که اول، دستورالعمل‌هایی جامع و الزام‌آور پشتوانه ایمن‌سازی بازار تدوین و از آن مهم‌تر به اجرا گذاشته شوند و دوم، هرگونه ساخت و ساز مدرن یا پاساژسازی در مجاورت بافت سنتی برای همیشه به هر شکلی ممنوع شود.
چنانچه یک بار دیگر از این مهم غفلت شود، شهر ما از ثروت بزرگی به نام هویت بازار و فرزندان ما از لذت قدم زدن و خرید در بنای شگفت‌انگیز چندصدساله محروم خواهند شد.
نظر شما