همشهری آنلاین-مریم شریفی: پشت هرکدام از این عکس‌ها برایشان نقلی است و خاطره‌ای از تلخ و شیرین‌هایی که بر مردم این شهر گذشته است. از این به بعد در این صفحه با ورق زدن آلبوم قدیمی منطقه، سیمای دیروز و امروز خیابان‌ها، میدان‌ها و محله‌ها را مرور می‌کنیم.
دروازه قزوین یکی از دروازه‌های قدیمی و معروف شهر تهران بود. به گفته تهران‌پژوهان، تهران در ۲محل ۲دروازه قزوین داشته است. دروازه «قزوین عتیق» در حصار صفوی و در محل فعلی چهارراه وحدت اسلامی(شاهپور سابق) واقع شده بود. این دروازه در دوره ناصرالدین شاه و بعد از پر کردن خندق غربی تهران به محل خیابان کارگر فعلی(۳۰متری نظامی سابق) منتقل شد.
دروازه «قزوین جدید» در این زمان به سبک معماری صفوی ساخته شده و با کاشیکاری‌های براق و متنوع تزیین شد. سال‌ها بعد در عصر پهلوی اول، بلدیه تهران پس از تخریب حصار ناصری در حوالی محل دروازه قزوین در دهه ۱۳۲۰ میدانی با یک آبنمای ۲طبقه ساخت که به نام «میدان قزوین» معروف شد. در پایه این آبنما ۴مجسمه قرار داشت که ستون بزرگی را بر دوش داشتند. «نصرالله حدادی» تهران‌پژوه در کتاب خود «طهران قدیم» درباره شوخی جالب مردم طهران درباره مجسمه‌های این آبنما می‌نویسد: «هرگاه شخصی بیکار بود یا از نداشتن کار گله می‌کرد به او می‌گفتند: یکی از مجسمه‌ها خسته شده است؛ برو به جای او بایست! » نکته جالب اینکه در سمت راست این عکس، ساختمان اولیه «دارالمجانین» شماره۲ طهران دیده می‌شود که بعدها بیمارستان فارابی در آن ساخته شد.
مجسمه‌های میدان قزوین اوایل دهه۶۰ از زیر آبنما برداشته شد و در سال ۱۳۸۵ بعد از تخریب کلی میدان، دروازه‌ای با آجرهای ۳سانتی به‌عنوان نماد میدان دروازه قزوین به سبک دروازه قدیمی توسط شهرداری منطقه ساخته شد.
میدان حسن‌آباد
میرزا یوسف مستوفی‌الممالک قبل از گسترش یافتن طهران، بیشتر زمین‌های بالادست محله سنگلج تا فاصله بالای آب کرج را خریداری کرد. او بخشی از آن زمین‌ها را به پسرش «حسن مستوفی الممالک» هدیه کرد و به همین دلیل این محدوده به نام «حسن‌آباد» معروف شد. اصلاحات شهری در این محدوده در دوره پهلوی اول، انجام و میدان «۸ گنبد» سال ۱۳۰۹ در آن ایجاد شد. این میدان با ۴ ساختمان قرینه که به گونه‌ای منحنی شکل ساخته شده با ۸ گنبد مدور محصور شده است. در ضلع شمال غربی این میدان قبرستانی قدیمی وجود داشت که محل دفن شخصیت‌های بزرگ جنبش مشروطه از جمله ملک‌المتکلمین نیز بود. سر میرزا کوچک خان جنگلی هم مدتی در این قبرستان دفن بود. بعدها این قبرستان، تخریب و به جای آن «اداره اطفائیه تهران» بنا شد.
میدان حسن آباد در سال۱۳۳۰ به همت دکتر «مهدی ملک‌زاده» فرزند ملک المتکلمین به نام او، نامگذاری و مجسمه‌ای هم از ملک المتکلمین در این میدان نصب شد. اما در سال ۱۳۳۴ و پس از فوت دکتر ملک‌زاده، این مجسمه به پارک‌شهر منتقل شد.
اوایل دهه ۱۳۵۰ بر اثر بی‌توجهی مسئولان وقت یکی از گنبدهای میدان، تخریب و به جایش ساختمان یک بانک ساخته شد که به نمای کلی میدان آسیب جدی وارد کرد. شهرداری سال ۱۳۸۰ با بازسازی شماتیک از گنبد تلاش کرد تا حدی نمای کلی میدان را حفظ کند. در سال ۱۳۷۹ ایستگاه مترو در این میدان ساخته شد و در سال۱۳۸۱ با ساخت زیرگذر و کاهش رفت وآمد در این محدوده، میدان شکل ظاهری بهتری پیدا کرد. این روزها به همت شهرداری منطقه و به منظور حفاظت از میراث فرهنگی، ضلع شمال غربی میدان حسن‌آباد به پیاده‌راه تبدیل شده است.
--------------------------------------------------------------------------------------------------
منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۱ در تاریخ ۱۳۹۴/۱۲/۵
نظر شما