همشهری آنلاین - محمد بحرینی: در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی روی ارتباط استفاده از شبکه‌های اجتماعی با سلامت روان انجام گرفته که غالب آنها حاکی از تأثیر منفی این ابزارها بر روح و روان انسان‌هاست.
تأثیر استفاده محدود از شبکه‌های اجتماعی به کمک خودنظارتی بر سلامت روان
این تحقیق تابستان ۲۰۲۳ در مجله «فناوری، ذهن و رفتار» متعلق به انجمن روانشناسی آمریکا منتشر شده است.
در این آزمایش تلاش شد تا مشخص شود آیا استفاده محدود از شبکه‌های اجتماعی به وسیله نظارت شخصی افراد بر رفتار خود، روی سلامت روان آنها تأثیر دارد؟
برای این کار ۲۳۰ دانشجوی مقطع کارشناسی به‌طور تصادفی در ۲ گروه تقسیم شدند؛ یک گروه به همان شکل معمول از شبکه‌های اجتماعی استفاده کردند و گروه دیگر روزانه ۳۰ دقیقه، استفاده خود از شبکه‌های اجتماعی را محدود کردند.
پس از گذشت ۲ هفته، گروهی که روزانه ۳۰ دقیقه کمتر از شبکه‌های اجتماعی استفاده کرده بودند، به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای شاخص‌های سلامت روان بهتری از خود نشان دادند. اضطراب، افسردگی، احساس تنهایی، ترس از دست دادن و عاطفه منفی در آنها کاهش یافت؛ درحالی‌که عاطفه مثبت در این افراد افزایش را نشان داد.
تأثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر عملکرد اجرایی
این پژوهش آوریل ۲۰۲۳ در مجله «کامپیوترها درون رفتار انسان» منتشر شده است.
در این تحقیق ۳ آزمایش انجام گرفت. در این ۳ آزمایش ارتباط اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی، به‌ترتیب با ۳ مولفه حافظه، عملکرد اجرایی و نقص در کنترل تکانه مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج این آزمایش‌ها نشان داد اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی به طرز معناداری با مشکلات و اختلالات حافظه مرتبط است و نقص در حافظه را تشدید می‌کند. همچنین عملکرد اجرایی را نیز تضعیف می‌کند. نقص در کنترل تکانه‌ها در این افراد نیز تشدید می‌شود و رفتارهای تکانشی بیشتری از خود نشان می‌دهند. رفتارهای تکانشی به معنای رفتارهایی مانند پرخاشگری یا... است که به دیگران صدمه وارد می‌کند.
رابطه شبکه‌های اجتماعی و افزایش مشکلات سلامت روان
این تحقیق ژانویه ۲۰۲۳ توسط «مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری» متعلق به کتابخانه ملی پزشکی ایالات‌متحده انجام شده است.
آزمایشی که در این پژوهش انجام گرفت روی یک نمونه ۳۸۵ نفری از جوانان کشور عربستان بود؛ به این صورت که ویژگی‌هایی همچون چت و تماس خصوصی، تماس گروهی، مرور پست‌ها، بازی، اشتراک‌گذاری، تبلیغات، لایک‌ها، کامنت‌ها، فالوئرها و... مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها نشان داد که لایک‌ها، کامنت‌ها و فالوئرها بیشترین سهم را در تضعیف سلامت روان دارند و کمترین تأثیر بر روان انسان متعلق به بازی است. در این پژوهش توصیه شده است که کاربران شبکه‌های اجتماعی در تعامل با ویژگی‌هایی که بیشترین تأثیر را بر سلامت روان می‌گذارند، محتاط‌تر باشند.
در تحقیقاتی داخلی نیز به‌طور مشابه به این موضوع پرداخته شده است.
در تحقیقی که در سال ۱۴۰۰ در نشریه «جامعه، فرهنگ و رسانه» منتشر شده است، ارتباط استفاده از شبکه‌های اجتماعی با سلامت روان روی ۳۸۴ نفر از دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه در تهران مورد بررسی قرار گرفته است که یافته‌ها نشان داده استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مشکلات جسمانی، اضطراب، اختلال در کارکردهای اجتماعی، افسردگی، تنبلی‌های جسمی، کم‌تحرکی، کاهش روابط با دیگران در دنیای واقعی و در نتیجه انزوای اجتماعی را افزایش دهد.
در سال ۱۳۹۵ در یک پژوهش که روی ۳۳۴ نفر از دانش‌آموزان شهر قم انجام گرفت، مشخص شد میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی، اهمال‌کاری و احساس تنهایی و سلامت روان را تضعیف می‌کند. این پژوهش در مجله «فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی» چاپ شده است.
البته در چند تحقیق نیز مشخص شده است که به‌دلیل فرصت ارتباط بیشتر در شبکه‌های اجتماعی با اقوام و دوستان، برخی شاخص‌های اجتماعی می‌تواند بهبودیافته و ارتقا پیدا کند؛ مانند تحقیقی که در سال ۱۴۰۱ در مجله «پژوهش پرستاری ایران» منتشر شده و همچنین پژوهشی که در سال ۱۳۹۷ در نشریه «پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی» به چاپ رسیده است.
نظر شما