این جمله‌ای است که اکثر کارشناسان در حوزه ژنتیک به آن اذعان دارند. اما دلیل بیان این جمله شاید به‌خاطر تجویزهای مشترکی باشد که توسط پزشکان کشورمان برای بیمارانی که دارای یک بیماری خاص هستند صورت می‌گیرد، در حالی که به عقیده متخصصان علم ژنتیک، 2فرد که بیماری کاملا مشابهی دارند، به‌دلیل اینکه زمینه ژنتیک شان متفاوت است احتمال‌دارد به داروهای مختلف یا دوز متفاوت نیاز داشته باشند.
به گفته این متخصصان این موضوع هم در سرعت و کیفیت درمان مؤثر است و هم در کاهش هزینه‌ها. البته تمام این اقدامات مربوط به پزشکی آینده نگر است. نوعی از پزشکی که هنوز به کشور ما وارد نشده چون در این نوع پزشکی رابطه پزشک و بیمار تبدیل به رابطه پزشک و جامعه می‌شود.
درمان‌های اختصاصی به جای درمان‌های خط اول!
دکتر علیرضا حقیقی، پژوهشگر مرکز ژنتیک پزشکی دانشگاه آکسفورد انگلستان و عضو هیات مؤسس و هیات امنای انجمن دانش و نوآوری ایرانیان (نیکی) در گفت‌وگو با همشهری ضمن بیان اینکه مشکل تجویز داروهای یکسان برای بیماری‌های مشابه همیشه در ایران وجود داشته است، گفت: در حال حاضر برای بیماران با یک بیماری خاص و علائم یکسان درمان مشابه ارائه می‌کنیم که این همان درمان خط اول است. بنابراین ما تا الان به بیماری نگاه می‌کردیم یعنی اگر بیماری یکسان بوده درمانمان هم یکسان بوده است.
دکتر حقیقی افزود: مهم‌ترین نکته لازم این است که در اینجا درمان‌های خط اول را حذف کنیم و افراد درمان‌های اختصاصی بگیرند.
الان خیلی از بیماران به پزشک مراجعه می‌کنند، یک داروی مشابه می‌گیرند و یک جور هم آن را مصرف می‌کنند ولی این دارو روی یکی از بیماران پاسخ می‌دهد و روی دیگری نه. ما در اینجا زمان را از دست داده و همچنین ناراحتی و رنج بیمار را افزایش دادیم، علاوه بر اینکه هزینه‌های بیمار را هم زیاد کردیم.
عضو هیات مؤسس و هیات امنای انجمن دانش و نوآوری ایرانیان (نیکی) با بیان این عبارات ادامه داد: این درحالی است که در این مواقع، بیماری هم پیشرفت خواهد کرد.
درمان به‌صورت آزمایش و خطا!
اما چاره این مشکل چیست؟ دکتر حقیقی در این رابطه خاطرنشان کرد: جایگزین این مشکل این است که قبل از درمان بیماران به زمینه ژنتیک بیماران نگاه کنیم و براساس آن به بیمار دارو دهیم. البته این کار در مورد همه بیماری‌ها ضرورت ندارد.
مثلا سرطان سینه در خانم‌ها بسیار شایع است، یکی از داروهایی هم که برای این بیماری تجویز می‌شود، «هرسپتین» بوده که داروی بسیار گرانی است.
وی بیان کرد: در سال 2004 وزارت بهداشت آمریکا اعلام کرده که به‌طور متوسط هزینه درمان هر بیمار مبتلا به سرطان سینه در آمریکا با این دارو چیزی حدود 80 هزار دلار بوده است.
اما لزوما همه بیماران به این دارو پاسخ نمی‌دادند چون ما یک شاخص یا ژن در این بیماران داریم که اگر این شاخص یا ژن در بیماران مبتلا، فعال باشد، به درمان پاسخ می‌دهند در غیراین صورت خیر.
«اسم این ژن یا شاخص هرتو است. ما قبلا به بیماران، هرسپتین را می‌دادیم و اگر به درمان پاسخ نمی‌داند، می‌فهمیدیم که این ژن در آنها فعال نیست. پس باید نوع درمان را عوض می‌کردیم.»
دکتر حقیقی ضمن بیان مطلب فوق اضافه کرد: بنابراین با آزمایش و خطا جلو می‌رفتیم ولی الان تستی به نام تست «هرتو» وجود دارد که قیمتش حدود 400 دلار است. ولی وقتی این تست انجام می‌شود، نتایج آن به پزشک نشان خواهد دادکه آیا شروع هرسپتین در بیمار فایده‌ای دارد یا نه؟
این پژوهشگر ژنتیک تصریح کرد: استفاده از این تست 400دلاری هزینه هر بیمار را در آمریکا از 80 هزار دلار به 56 هزار دلار رسانده است.
وی با تاکید بر اینکه پس الان دیگر دوره Free Size Medicine یا همان درمان‌های آزاد دیگر تمام شده و افراد باید درمان‌های خاص خودشان را دریافت کنند، اعلام کرد: یک بخش از این بحث در مورد بیماران است ولی یک بخش دیگر در سطح ملی هم کاربرد مهم و ویژه‌ای دارد.
به‌عنوان مثال اکثر داروها در کشورهای غربی و پیشرفته و بر پایه جمعیت آن کشورها تولید می‌شود و کشورهای در حال توسعه مانند کشور خودمان در اکثر موارد وارد‌کننده هستند و یا در بعضی موارد براساس همان فرمولاسیون در داخل کشور دارو را تولید می‌کنند.
این متخصص ژنتیک توضیح داد: در برخی موارد می‌بینیم که این داروها در کشورهای غربی بسیار مؤثرند ولی ممکن است در کشورهای مصرف‌کننده همان تاثیر را مشاهده نکنیم. نتیجه چه می‌شود؟
ما دارویی را مصرف می‌کنیم که هزینه‌بر است و سود آن در بسیاری موارد به سمت شرکت‌های تولید‌کننده می‌رود، ولی نتیجه درمانی دلخواه را نمی‌گیریم و جالب اینکه این کار غیرعلمی باعث مصرف بیشتر دارو هم می‌شود و باز هم بدون نتیجه دلخواه! ولی دلیل این اتفاق چیست؟
دکتر حقیقی در این باره ادامه داد: زمینه و ساختار ژنتیک جمعیت ما با جوامع غربی تفاوت‌هایی دارد. این تفاوت‌ها روی متابولیسم و عملکرد داروها هم مؤثر است.
به همین دلیل است که ما تاثیر متفاوت یک دارو را روی 2جمعیت مختلف مشاهده می‌کنیم. پس در این زمینه می‌توان با انجام تحقیقات جمعیتی از این مشکل جلوگیری کردو بنابراین، داروها براساس خصوصیات ژنتیک کشور خودمان استفاده خواهند شد.
