اکنون عمده خبرهای سیاسی را مسائل داخلی تشکیل میدهند و کمتر به مسائل خارجی مبتلا به ایران اشاره میشود، در حالی که تحرکات سیاسی خارجی با شدت بیشتری در منطقه و میان سران کشورهای بزرگ دنیا در جریان است و در همه آنها موضوع ایران پای ثابت مذاکرات است.
آخرین خبرها حکایت از سفر مقامات چینی به آمریکا دارد. چین یکی از مهمترین متحدان ایران است. اوباما چندی پیش به روسیه سفر کرد. در این سفر یکی از مسائل مهم مورد بحث، ایران بوده است. روسیه هم یکی از مهمترین متحدان ایران به شمار میرود. تازه جورجمیچل فرستاده ویژه اوباما به خاورمیانه در خبرگزاریها پیگیری میشد که رابرتگیتس وزیر دفاع آمریکا هم به منطقه خاورمیانه سفر کرد و در دیدار از اسرائیل گفت اگر ایران برسر پرونده اتمی مذاکره نکند تحریمها علیه این کشور شدیدتر خواهد شد.
وزیر دفاع اسرائیل هم گفت که ما هیچ گزینهای را در برابر ایران رد نمیکنیم اما فعلا به تلاشهای دیپلماتیک ادامه میدهیم. این سخنان وزیر دفاع رژیم صهیونیستی را باید در کنار خبرهایی گذاشت که از تهدید نظامی ایران از سوی این رژیم و عبور ناوگان اتمی آن از کانال سوئز به سوی ایران حکایت دارد. موضوع مهم در همه این خبرها وجود بحث ایران در آنهاست. ظاهرا همه در کارند تا جبههای قوی علیه ایران در سراسر جهان تشکیل دهند؛ از هم آوا کردن روسیه و چین گرفته تا همراه کردن اعراب و اسرائیل با یکدیگر و کشیدن سوریه، یکی دیگر از متحدان ایران در منطقه به سوی این تحولات.
بعضی صاحبنظران تهدیدات اسرائیل علیه ایران را زمینهسازی برای کسب امتیازات بیشتر از آمریکا و اعراب ارزیابی میکنند؛ کاری که اکنون با سفر جورج میچل و رابرت گیتس به منطقه و اعلام تصمیم اوباما برای میانجیگری بین اعراب و اسرائیل تا رسیدن به توافقنامه جامع صلح میان اعراب و اسرائیل بیشتر ملموس میشود. اما عدهای هم با استناد به سخنان برخی مقامات ذینفوذ اسرائیلی معتقدند این تهدیدات جدی است و اسرائیل خبرهای مربوط به رسیدن ایران به بمب اتمی تا 6 ماه آینده را برای خود مهمتر از تحرکات سیاسی اجتماعی داخل ایران میداند زیرا معتقد است که تحولات داخلی ایران ربطی به اسرائیل ندارد و مقامات این رژیم باید از مردم خود محافظت کنند نه مردم ایران.خبرگزاریهای معتبر جهان از طرح مسائل ایران در این دیدارها گفتهاند اما از جزئیات مذاکرات برسر ایران خبری منتشر نشده است.
تلاش آمریکا برای اتحاد با روسیه
ماه گذشته در روز سهشنبه، ۷ژوئیه (دوشنبه و سهشنبه، ۱۵و۱۶تیرماه)، باراک اوباما، رئیسجمهوری آمریکا، با ولادیمیر پوتین، نخستوزیر روسیه، در مسکو دیدار کرد. پس از این دیدار، کنستانتین کوساچف، رئیس کمیسیون امور خارجه مجلس دوما در یک مصاحبه تلویزیونی با شبکه نووستی روسیه گفت که مطمئن است سیاست روسیه در قبال ایران، دیر یا زود آمریکا را متقاعد خواهد کرد.او گفت که آمریکا و روسیه دیر یا زود میبایست در مورد ایران به نتیجه مشخص و در عین حال مشترکی برسند. به گفته رئیس کمیسیون امور خارجه مجلس دوما، موضعگیری آمریکا در قبال ایران کاملا روشن است. آمریکاییها نگران برنامه اتمی ایران هستند و با دقت تحولات سیاسی داخلی این کشور را دنبال میکنند.
رئیس کمیسیون امور خارجه مجلس دومای روسیه در مورد موضع مسکو در برابر تهران گفت: «ایران برای ما شریکی 100درصد قابل پیشبینی نیست. در مورد برخی مسائل مورد بحث، دوستان ایرانی ما از نقطهنظرات و پیشنهادهای ما استقبال و استفاده نمیکنند. اما اختلاف نظر روسیه و آمریکا در مورد ایران داستان دیگری است.»
رئیس کمیسیون امور خارجه دوما در ادامه، با اشاره به سیاست خارجی دولت آمریکا در قبال ایران، گفت که دولت آمریکا خواستار فشار بیشتر در زمینههای اقتصادی و در مجموع تحریم گستردهتر ایران است. مذاکرات جی8 باعث شد روسیه که در قبال مسائل سیاسی داخلی اخیر ایران موضع متفاوتی نسبت به آمریکا اتخاذ کرده است در زمینه پرونده اتمی ایران موضع جدیدی اتخاذ کند. این کشور در کنار رهبران 7 کشور قدرتمند صنعتی جهان در ضیافت شام سران گروه 8 بیانیهای را امضا کرد که درآن از جمهوری اسلامی خواسته شد، هر چه زودتر ( تا اوایل پاییز و پیش از تشکیل جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد) برای حل دیپلماتیک بحران هستهای اقدام کند. آنها در این بیانیه از مقابله با اعتراضات مردمی نیز ابراز نگرانی عمیق کردند.
اینکه سران کشورهای آلمان، آمریکا، ایتالیا، بریتانیا، ژاپن، فرانسه و کانادا نسبت به برنامه هستهای ایران ابراز نگرانی کنند، خبر تازهای نیست اما آنچه تازگی دارد، همآوایی رئیسجمهوری روسیه با آنان است؛ درحالی که این کشور در اجرای برنامه هستهای ایران نقش فعالی دارد و تاکنون به همراه چین از فرمولبندیهای تند و تهدید به اقدامات شدید از جانب شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران جلوگیری کرده است. ناگفته نماند که در میان اعضای گروه۸ روسیه نتایج دور دهم انتخابات ریاستجمهوری در ایران را پذیرفته و به محمود احمدینژاد بهعنوان رئیسجمهوری منتخب تبریک گفت.
برخی ناظران سیاسی معتقدند که اینگونه رفتارهای دوگانه از جانب بسیاری از دولتها، از جمله دولت روسیه، امری عادی است و نباید به آن بیش از حد اهمیت داد اما برخی دیگر پذیرفتن تعیین مهلت 3ماهه برای ایران جهت تعیین سرنوشت پرونده هستهای از جانب روسیه را چرخشی جدی در سیاست روسیه نسبت به ایران تلقی میکنند. احتمال میرود که این، بخشی از توافقات میان مدودف و اوباما برای بهبود روابط دو کشور باشد. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز همراهی روسیه با کشورهایی که از برنامه هستهای ایران نگرانند را مثبت ارزیابی کرد. او گفـت: «این خیلی مهم است که ما یکصدا به همراهی روسیه به ایران گفتیم که تا ماه سپتامبر فرصت دارد، تصمیم بگیرد که آیا خواهان مذاکره هست یا اینکه میخواهد با تحریم از جانب جامعه جهانی مواجه شود.»
واکنش تهران
جمهوری اسلامی ایران تاکنون در رابطه با همآوایی مدودف با دیگر سران گروه۸ رسما موضعگیری نکرده است، اما در نخستین واکنش به اظهارات گروه۸، اعلام کرد که قصد ندارد برنامه هستهای خود را متوقف کند. علی اکبر ولایتی، مشاور رهبر انقلاب اسلامی در امور بینالملل، در این رابطه گفت: «کشورهای غربی بهویژه انگلیس و فرانسه در پی این هستند که ایران حتی فعالیت هستهای صلحآمیز را ادامه ندهد.وی افزود که جمهوری اسلامی ایران یک گام از فعالیت هستهای صلحآمیز عقبنشینی نخواهد کرد.
سیاست چند وجهی آمریکا در برابر ایران
از آنجا که آمریکا محوریت تحرکات سیاسی علیه ایران را بر عهده گرفته شناخت اهداف این سیاستها اهمیت دارد. به گفته تحلیلگران سیاسی، آمریکا در برابر ایران سیاستی چندوجهی را دنبال میکند که یک بخش آن تحریم است. کسب اجماع بینالمللی علیه ایران در شورای امنیت، ایجاد اتحاد در دنیای عرب و در منطقه علیه ایران و کمک به نیروهای دمکراسیخواه مخالف حکومت، سایر جنبههای این سیاست هستند. آمریکا اعلام کرده که همزمان گزینه نظامی را هم روی میز نگاه داشته است. سیاست آمریکا در قبال ایران در تحلیل نهایی، ایجاد وضعیتی در جهت کاهش قدرت ایران در همه زمینههاست.
به گفته یکی از تحلیلگران سیاسی یکی از جنبههای سیاست آمریکا در قبال ایران، ایجاد اتحاد در دنیای عرب علیه ایران است. این سیاست با تجهیز آنها به سلاحهای به قول خودشان دفاعی و در اصل تهاجمی پیش میرود. آمریکا با عربهای ثروتمند خلیجفارس کار میکند، به آنها میلیاردها دلار اسلحه و مهمات میفروشد و بعد آن پول را به اسرائیل و مصر میدهد. در واقع توزیع ثروتی در منطقه صورت میگیرد که هدف اصلیاش ایجاد وضعیت متوازنتری در قبال ایران است.
تحلیلگران خارجی بر تعامل ایران با غرب و دوری از اتخاذ مواضع تند تاکید دارند. این درحالی است که تحلیلگران داخلی معتقدند: آمریکائیان تاکنون انتظارات خود را از ایران اینگونه بیان کردهاند؛ اول آنکه ایران رفتارهایی را دنبال کند که در منطقه خاورمیانه مورد پسند آمریکاست، دوم آنکه آمریکا بهدنبال این است که در خاورمیانه امنیت را بر محور امنیت اسرائیل تعریف کرده و توسعه دهد. بنابراین در پی آن است که همه عوامل تضعیفکننده امنیت اسرائیل را از میان برداشته و گروههایی را که با اسرائیل مخالفت و مبارزه میکنند تضعیف و نابود سازد. در این حوزه، آمریکا علاقهمند است که ایران مخالف برنامههایش در منطقه نباشد.
واشنگتن معتقد است که علت ناکامی آمریکا در حل مشکل حزبالله، حماس و گروههایی که مخالف سلطه اسرائیل بر منطقه هستند، ایران است. بر این اساس یکی از مسائل و مباحث مورد نظر آمریکا این است که ایران با برنامههای این کشور مخالفت نکرده و اجازه پیشروی اهدافشان در منطقه را بدهد. آمریکا عامل شکست کنفرانس آناپولیس (کنفرانس صلح اعراب و اسرائیل) را ایران میداند و بر این باور است که تهران با سیاستهایش نمیگذارد آمریکا طرح خود را در مورد اعراب و اسرائیل پیاده کند.