یخچالی که به محل تفریح سرگرمی جوانان سلسبیل تبدیل شد

همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: یخچال سلسبیل کمی آن‌سوتر از چهارراه اناری و درست در محلی که بعدها کانون سلمان ساخته شد، واقع شده بود. اگرچه اکنون دیگر نشانی از بنای یخچال سلسبیل باقی نمانده، اما نام یخچال هنوز از زبان قدیمی‌های محله شنیده می‌شود.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

آنها طوری که انگار هنوز آن یخچال خاطره‌انگیز وجود دارد، خیابان سلمان فارسی را خیابان یخچال می‌نامند و هرگاه از این خیابان گذر کنند برای جوان‌ترها از داستان‌های آن یخچال کهن تعریف می‌کنند. سید رسول امینی، یکی از اهالی قدیمی، از مشقت‌های تهیه و نگهداری یخ در یخچال سلسبیل می‌گوید: «در محوطه یخچال، حوضچه‌هایی به عمق نیم متر وجود داشت. شب‌های زمستان این حوضچه‌ها را با آب گوارای چشمه فرمانفرماییان پر می‌کردند تا صبح که آب در حوضچه‌های تشتکی‌شکل یخ بست، یخ‌ها را تکه تکه کرده و در گودال عمیقی که ضلع شمال یخچال حفر شده بود روی هم انبار کنند. چند هفته‌ای این کار در سردترین روزهای زمستان انجام می‌شد تا گودال یخچال پر از تکه‌های بزرگ یخ شود. تابستان که از راه می‌رسید، یخچال را باز می‌کردند تا در گرم‌ترین روزهای سال آب خنگ و گوارا برای نوشیدن داشته باشند.»

اگرچه اکنون هیچ نشانی از بنای یخچال باقی نمانده، اما یخچال سلسبیل چنان برای اهالی محله پراهمیت بود که هنوز جزئیات بنای آن را به خاطر دارند. امینی می‌گوید: «نمای بیرونی سقف یخچال با آجر خشتی ساخته شده بود. در ضلع جنوب یخچال هم راه‌پله‌ای برای لایه‌های زیرین یخ‌های انباشته‌شده تعبیه کرده بودند. تابستان‌ها فروشندگان یخ، از راه‌پله پایین می‌رفتند و با حصیر یخ‌ها را جدا کرده و به مشتریان می‌فروختند. یخ این یخچال سهم اهالی محله‌های دیگر هم می‌شد. یخ‌فروش‌ها گونی‌های پر از یخ را بار الاغ می‌کردند و در محله‌های اطراف می‌فروختند.»

اکنون ساختمان کانون سلمان که درست در محل یخچال سلسبیل ساخته شده، برای قدیمی‌های محله یادآور خاطرات آن یخچال قدیمی است. یخچال سلسبیل در دوران پهلوی دوم تخریب شد و جای خود را به کاخ جوانان داد. کاخ‌های جوانان که ابتدا در تهران و سپس در چند شهرستان دیگر تاسیس شدند با امکاناتی چون کلاس‌های آموزش زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی و نیز اماکن ورزشی محلی برای پرکردن اوقات فراغت جوانان ساخته شدند.

کاخ جوانان محله سلسبیل که جایگزین یخچال این محله شد، شعبه غربی کاخ جوانان در تهران به شمار می‌رفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تعطیلی کاخ‌های جوانان، اکنون در همین نقطه که روزگاری یخچال قدیمی سلسبیل قرار داشت، کانون سلمان فارسی با انبوهی از خدمات و امکانات آموزشی، تحصیلی، ورزشی، فرهنگی و... در اختیار جوانان و دانش‌آموزان محله سلسبیل قرار گرفته است.