این درحالی است که ما جوان‌ها هم از این قاعده مستثنی نیستیم و این یعنی این‌که همه ما روزی پیر می‌شویم و باید امروز به فکر سالمندانی باشیم که آینده خودمان هستند. همه ما در کهنسالی می‌خواهیم در خیابان‌های همین شهر تردد کنیم. در پیاده‌روهایش قدم بزنیم و از عرض خیابان‌هایش رد شویم.
این ساده‌ترین دلیلی است که هر مدیری را متقاعد می‌کند امکانات اولیه زندگی را برای سالمندان جامعه فراهم کند. سازمان زیباسازی شهر تهران هم از 3سال قبل اقدامات زیادی را برای سهولت تردد سالمندان در سطح شهر انجام داده است. در این گزارش بخشی از فعالیت‌های این سازمان را برای سالمندان و معلولان، از مهندس گلشنی معاون فنی و مهندسی سازمان زیباسازی شهر تهران جویا شده‌ایم.
فکر می‌کنید اولین پیاده‌روها چطور به‌وجود آمدند؟ مسلماً قبل از به‌وجود آمدن مسیری به نام خیابان، چیزی به اسم پیاده‌رو وجود نداشت. اما زمانی که انسان‌ها وسایلی را برای تردد اختراع کردند و تصمیم گفتند با سرعت بیشتری کره زمین را دور بزنند، ماشین‌ها راه خودشان را از انسان‌ها جدا کردند.
آن‌ها خیابان را برای خودشان انتخاب کردند و فضای باقی‌مانده را به پیاده‌ها دادند تا بدون ترس از وقوع حادثه قدم‌زنان در آن رفت‌وآمد کنند. این‌طور بود که سهم پیاده‌روها با خیابان تقسیم شد. این سیب هم مثل هر سیب دیگری بود که اگر بالا بیندازی هزار چرخ می‌خورد تا پایین بیاید. بنابراین اول از همه خیابان‌ها حسابی خودشان را پهن کردند! بعد جنگ تن‌به‌تن شروع شد و درنهایت چون پیاده‌رو زورش به خیابان نمی‌رسید، نبرد را واگذار کرد و خیابان‌ها تبدیل به بزرگراه و جاده شدند.
اما ماجرا به این‌جا ختم نشد. یک روز آدم‌ها دیدند که ماشین تمام شهر را تسخیر کرده و کسی جایی برای قدم‌زدن ندارد. آن وقت بود که شهرداری در جنگ قدیمی خیابان و پیاده‌رو مداخله کرد و حق خیابان را کف دستش گذاشت! اول از همه خیابان 15خرداد به پیاده‌راه تبدیل شد و برای اولین‌بار حقوق پیاده‌ها به عنوان شهروندانی برابر با سواره‌ها رعایت شد. با حمایت شهرداری حالا پیاده‌روها قدرت گرفته‌اند و هیچ بعید نیست روزی دوباره تمام حق‌شان را از خیابان‌ها پس بگیرند و آن‌ها را به زیر زمین یا روی هوا تبعید کنند!
تعریض پیاده‌روها برای آسایش سالمندان
وقتی صحبت از حقوق پیاده‌ها به میان می‌آید، قشری از جامعه که تقریباً به طور کامل به پیاده‌ها تعلق دارند، می‌توانند حق و حقوق از دست‌رفته‌شان را دوباره به‌دست آورند. این گروه همان سالمندان مظلومی هستند که فقط به کمی‌توجه و آینده‌نگری مدیران نیاز دارند تا بتوانند مثل بقیه اقشار جامعه در شهرشان تردد کنند بدون این‌که نگران عبور از عرض خیابان باشند و یا به خاطر شیب پیاده‌رو بترسند که از در خانه‌شان خارج شوند.
امروزه دیگر فضاهای پیاده، مثل خیابان، تنها به یک معبر محدود نمی‌شود، بلکه به فضایی برای زندگی، بازی، استراحت، فراغت و آموزش شهروندان تبدیل شده است. به عبارت دیگر ایجاد پیاده‌راه‌ها در لابه‌لای محیط‌های شهری، ضمن این‌که ترافیک شهر را کنترل می‌کند و میزان آلودگی‌های زیست‌محیطی را کاهش می‌دهد،
کیفیت فضاهای شهری را هم ارتقا می‌دهد. مهندس گلشنی، معاون فنی‌و‌مهندسی سازمان زیباسازی شهر تهران معتقد است، این سازمان در تمام پروژه‌های پیاده‌راه‌ها به حقوق سالمندان توجه ویژه‌ای داشته و آسایش آنان را درنظر گرفته است: «اغلب سالمندان با انواع مختلف عصا یا واکر راه می‌روند که در نتیجه برای عبور به عرض بیشتری نیاز دارند. تعریض پیاده‌راه‌ها یکی از برنامه‌های این سازمان برای سهولت تردد سالمندان بوده است».
احداث 33پل مکانیزه در سطح شهر
سازمان زیباسازی شهر تهران تلاش می‌کند طرح‌های فرامنطقه‌ای را اجرا کرده و محورهای اصلی را برای تردد سالمندان بهسازی کند. به گفته مهندس گلشنی در حال حاضر پیاده‌راه حرم حضرت‌عبدالعظیم(ع) و بلوار کشاورز توسط این سازمان در دست اجراست: «تمام تلاش ما در سازمان زیباسازی این است که طرح‌های عمرانی خود را در «تمام سطح شهر» اجرا کنیم.
به عنوان مثال پیاده‌راه حرم عبدالعظیم(ع) را در حال حاضر در دستور کار قرار داده‌ایم. به‌طور کلی پروژه‌هایی که فرامنطقه‌ای هستند و یا جنبه الگوسازی دارند، توسط سازمان انجام شده و الگوی کار بعد از اجرا به مناطق ابلاغ می‌شود». یکی دیگر از پروژه‌های سازمان زیباسازی با رویکرد ویژه به سالمندان، نصب پل‌های مکانیزه در سطح شهر است:
«در طول 3سال گذشته 33پل مکانیزه روی خیابان‌های اصلی شهر نصب شده و تا پایان سال 7مورد دیگر نیز به این تعداد اضافه خواهد شد. این پل‌ها در سطح شهر پراکنده بوده و از شمال تا جنوب شهر را دربرمی‌گیرند». ازجمله اثرات مثبت این اقدامات سازمان زیباسازی، بهبود زندگی اجتماعی و فرهنگی سالمندان از طریق بالابردن کیفیت زندگی اجتماعی آنان و توسعه مراودات جمعی آنان است: «افزایش امنیت رفت‌وآمد عابران پیاده خصوصاً سالمندان و معلولان به تامین آرامش و آسایش آنان کمک می‌کند».
از بین بردن شیب طولی و عرضی پیاده‌روها
کارشناسان معتقدند بهترین تمرین هوازی برای سالمندان پیاده‌روی است. ورزش سالمندی، بیماری‌هایی را که با افزایش سن بروز می‌کنند، به تعویق می‌اندازد و در افزایش کارآیی قلب و عروق و سیستم تنفسی، کاهش کلسترول، پیشگیری از پوکی استخوان، کاهش فشار خون و افسردگی نقش به‌سزایی دارد و برعکس آن بی‌تحرکی در دوره سالمندی باعث تسریع تحلیل رفتن توان اندام‌ها می‌شود.
سازمان زیباسازی شهر تهران تلاش می‌کند بستر لازم را برای ورزش سالمندی در تمام سطح شهر فراهم کند. مهندس گلشنی در این رابطه به همشهری‌زندگی توضیح می‌دهد: «سالمندان برای عبور از پیاده‌روهایی که دارایی نقص هستند، سختی بیشتری را تحمل می‌کنند. به همین دلیل نهضت پیاده‌روسازی، با رویکرد ویژه‌ای به سالمندان شکل گرفته است.
پیاده‌روهای خیابان‌های ولیعصر، آزادی و انقلاب‌اسلامی با همین رویکرد بهسازی شده و دستورالعمل آن به شهرداری‌های مناطق مختلف ابلاغ شده است». به گفته معاون فنی‌و‌مهندسی سازمان زیباسازی شهر تهران شیب‌های عرضی و طولی پیاده‌روها در این طرح از بین رفته است: «در برخی از مسیرها پله‌هایی وجود داشت که آن‌ها را از سر راه عابران برداشته‌ایم. کف‌پوش پیاده‌روها را نیز برای تسهیل تردد سالمندان و معلولانی که از ویلچر استفاده می‌کنند، تعویض کرده‌ایم».
احداث 60سرویس بهداشتی
سالمندان و معلولان در حرکت مشابه هم هستند و اغلب نیازهای مشابهی هم دارند. به همین دلیل سازمان زیباسازی شهرتهران تلاش می‌کند عناصر مبلمان شهری را برای شرایط ویژه معلولان و سالمندان مناسب‌سازی کند. مهندس گلشنی ایجاد سرویس‌های بهداشتی مجهز به یونیت‌های فرنگی را ازجمله این اقدامات می‌داند: «تعداد 60دستگاه سرویس بهداشتی در سطح شهر احداث شده که ویژه معلولان و ناتوانان جسمی است.
این سرویس‌های بهداشتی به یونیت‌های فرنگی مجهز بوده و رمپ ورودی مخصوص معلولان دارد. این رمپ‌ها در برخی از پیاده‌راه‌ها هم پیش‌بینی شده‌اند چون عبور از آن‌ها برای سالمندان هم ساده‌تر از بالارفتن از پله است. هم‌چنین ما در تلاش هستیم عناصر مبلمان شهری را هم برای معلولان قابل استفاده کنیم.
مثلا سطل‌های زباله‌ای را طراحی کرده‌ایم که ارتفاع مناسبی برای استفاده معلولان داشته باشند. حتی وسایل بازی ویژه کودکان کم‌توان طراحی شده و در پارک‌های سطح شهر نصب می‌شود. ما باید شرایط زندگی را برای تمام اقشار و سنین جامعه فراهم کرده و ثابت کنیم تهران شهری برای 10تا 50ساله‌ها نیست»! نصب نیمکت در مسیر پیاده‌راه‌های طولانی ازجمله اقداماتی است که سازمان زیباسازی شهر تهران برای سالمندان و کم‌توانان جسمی انجام داده است.
همشهری زندگی
