آیا همه راضی می‌شوند؟

این مصوبه که با در نظر‌گرفتن روند بررسی و تصویب مواد قبلی این لایحه و جدیت نمایندگان برای اصلاح نظام یارانه‌ها قابل انتظار نبود، ناشی از بالاگرفتن نگرانی‌های عمومی نسبت به آثار و تبعات حذف یارانه‌ها در طول چند هفته اخیر بود.

مصوبه دیروز که به نوعی بازگشت به لایحه دولت و حتی جلوتر از آن بود بیش از همه دولت را خوشحال کرد، زیرا دارای مزایا و معایبی است.تنها مزیت این مصوبه باز بودن دست دولت برای توزیع یارانه‌ نقدی بین همه اقشار با تعیین میزان آن با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور است.

بنابراین نگرانی که دولت و بسیاری از مردم که ممکن است در دهک‌های مورد نظر به‌دلیل غفلت یا اشتباه قرار نگیرند از بین می‌رود. به این ترتیب همه مردم کم یا زیاد درصورتی‌که بخواهند جزو دریافت‌کنندگان یارانه نقدی هستند.

اما این اختیار و اجازه دولت به 2 دلیل با در نظر گرفتن مواد دیگر لایحه نامحدود نیست. دلیل اول اینکه زمان پرداخت یارانه نقدی نامحدود نیست یعنی به‌مرور زمان دولت ناچار است از پرداخت نقدی یارانه‌ها کاسته و به‌تدریج آن را کاملا حذف نماید.

دلیل دوم نیز به محدودیت منابع مالی ناشی از اصلاح یارانه‌ها بازمی‌گردد که دولت مکلف است تنها 50درصد منابع درآمدی کسب شده را به‌صورت نقدی بین اقشار مختلف توزیع نماید.

اما معایب این مصوبه شاید بیشتر از مزیت آن باشد. با این روند به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اصل و هدف اصلی اصلاح نظام یارانه‌ها از بین می‌رود و در عمل این طرح ماهیت و فلسفه وجودی خود را از دست می‌دهد، چرا که به‌دلیل نگرانی از نحوه اجرای این طرح، شرایط کنونی نظام یارانه‌ها به نام و شکل دیگری ادامه پیدا می‌کند و عملا اقشار تهیدست موضوع یارانه‌ها در این راستا باز به حاشیه می‌‌روند.

نقطه ضعف بزرگ مصوبه دیروز بر همان اصلی سوار می‌شود که مزیت اصلی بر آن سوار است یعنی باز بودن دست دولت در توزیع یارانه‌. به این معنا که باز برخوردهای سلیقه‌ای و شخصی و ملاحظات غیراقتصادی و سیاسی جای برنامه‌ریزی و ملاحظات اقتصادی و منطقی را در اجرا بگیرد.

انتظار این بود که مجلس شورای اسلامی با توجه به عملکرد دولت در برنامه‌ریزی اقتصادی، حداکثر سازوکارهای نظارتی و تحدیدی بر عملکرد دولت را در نظر می‌گرفت تا مانع از بهره‌گیری از طرح در موارد غیرهدف می‌شد.

از سوی دیگر میزان اتلاف منابع حاصل از اصلاح نظام یارانه‌ها و فساد اقتصادی، به زیان دهک‌های پایین جامعه به‌عنوان دهک‌های اصلی مورد نظر یارانه‌ها، به‌دلیل گستردگی اقشار هدف افزایش می‌یابد.

فارغ از مزایا یا معایب، به‌نظر می‌رسد دولت اگر به اجرای واقعی اصلاح نظام یارانه‌ها به سود اقشار تهیدست اعتقاد دارد، با مصوبه دیروز کار سخت‌تری در شناسایی واقعی دهک‌های جامعه و سهم هر دهک از منابع یارانه نقدی و مهم‌تر از همه راضی نگه‌داشتن همه مردم از عملکرد خود دارد. در چنین شرایطی به راستی آیا دولت می‌تواند همه را راضی کند؟