همشهری آنلاین: پرفسور ماساکو واتانابه پژوهشگر و استاد برجسته مطالعات آموزشی و جامعه شناسی دانشگاه ناگویای ژاپن که کتاب «پرورش هنر استدلال» وی در ایران ترجمه و منتشر شده‌است، در تحریریه همشهری آنلاین به گفتگو نشست.
کتاب پرورش هنر استدلال (الگوهای تبیین اندیشه در فرهنگ آموزش ژاپن و آمریکا) اثر ماساکو واتانابه با ترجمه محمدرضا سرکار آرانی، علیرضا رضائی و زینب صدوقی از سوی انتشارات تربیت به بازار کتاب عرضه شده است.
در ابتدای این گفتگو که با حضور دکتر یونس شکرخواه، دکتر حسن نمکدوست تهرانی برگزار شد، شکرخواه سردبیر هشهری آنلاین به شرح کوتاهی از نوع فعالیت همشهری آنلاین پرداخت.
پرفسور واتانابه در مورد سفر خود به ایران گفت که از مدارس مختلفی در تهران بازدید کرده‌است. وی همچنین از بازار بزرگ تهران و موزه ایران باستان و شهر کاشان دیدار کرده‌است. بخشی از این گفتگو را در زیر مطالعه می‌کنید:
- شکرخواه: آیا این اولین سفر شما به ایران است؟
واتانابه: بله این اولین سفر من به ایران است. در حقیقت این دومین سفر من به خاورمیانه است. پیش از این من به ترکیه سفر کردم.
- آیا بین برداشتی که پیش از سفر به ایران داشتید با برداشت فعلی شما تفاوتی وجود دارد؟
متاسفانه تصویری که از ایران در رسانه‌ها به مردم ارائه می‌شود بسیار تیره و تار است. من از قبل از سفر کمی مضطرب بودم. در مورد آلودگی هوای تهران هم اخبار زیادی شنیده بودم که البته همانطور که می‌بینیم هوای تهران در بهار بسیار زیبا و پاک است.
نکته جالب دیگری که توجه مرا جلب کرد میزان استفاده مردم ایران از فن‌آوری‌های جدید و گوشی‌های موبایل هوشمند است.
به جز این تجربه جالبی که داشتم بازدید از بازار بزرگ تهران و بازار سنتی شهر کاشان بود.
من در این سفر همچنین از مدارس زیادی در شهر تهران بازدید کردم. قبل از بازدید از مدارس فکر می‌کردم سبک آموزش در ایران باید بسیار سنتی و قدیمی باشد اما با کمال تعجب شاهد استفاده دانش‌آموزان حتی در مقطع دبستان از اینترنت و کامپیوتر بودم. بسیاری از مدارس هم آزمایشگاه‌های مجهز علوم و روباتیک داشتند.
نکته غیرمنتظره دیگری که نظرم را جلب کرد تعداد زیاد دانش‌آموزان و دانشجویان دختر در ایران است. در واقع بیش از نیمی از دانش‌آموزان دبیرستانی دختر هستند.
از طرفی علاقه دانش‌آموزان ایرانی به تحصیل در خارج از ایران هم قابل توجه بود. در ژاپن بر خلاف ایران، با وجود حمایت دولت از تحصیل دانش‌آموزان در خارج از کشور، دانش‌آموزان تمایل زیادی به این امر ندارند.
در همین حال با دکتر حداد عادل هم در تهران دیدار داشتم.
- برنامه فشرده‌ای داشته‌اید امیدوارم خسته نشده باشید. با معلمان ایرانی هم گفتگو کردید؟
بله. با معلمان ایرانی در مورد موضوعات مختلف از جمله روش تحقیق و انشاء گفتگوهای زیادی داشتم. معلمان ایرانی علاقه زیادی به نوآوری در آموزش و به کار بردن روش‌های جدید در این زمینه دارند.
یک موضوعی که در طی مسیر سفرم از ژاپن به فرودگاه دبی و سپس تهران شاهد آن بودم، حفظ فرهنگ و ماهیت ایرانی در کشور شماست. من در فرودگاه دبی چند ساعتی توقف داشتم. در تمام فرودگاه دبی هیچ نشانه‌ای از ماهیت و فرهنگ امارات به چشم نمی‌خورد و تمام فروشگاه‌ها و معماری فرودگاه برگرفته از فرهنگ و هنر غرب و به ویژه آمریکا بود. این امر در ایران متفاوت است و در سطح شهر تهران نمادهای فرهنگی ایرانی بیشتر به چشم می‌خورد.
- قطعا ایران و امارات در زمینه فرهنگ و هنر قابل مقایسه نیستند. اما به هر حال فرهنگ همواره در حال تغییر است و اگر کار فرهنگی نکنید هیچ تضمینی برای حفظ فرهنگ و هویت ملی وجود ندارد. حتی در حوزه آموزش هم برخی از کاستی‌ها وجود دارد. وقتی من از شما در مورد صحبت‌های شما با معلمان ایرانی پرسیدم شما به تلاش معلمان ایرانی برای نوآوری در آموزش اشاره کردید. به نظر شما معلمان ایرانی به تفکر انتقادی هم به اندازه نوآوری توجه می‌کنند؟
قطعا چیزی که من در تهران دیدم فقط بخشی از نظام آموزش کشور شماست. اما به نظر من در ایران نوآوری و رویکرد انتقادی به یک ارزش برای معلمان تبدیل شده اما این ارزش‌ها تا عمل فاصله زیادی دارند.
- در بعضی کشورها نهادهایی هستند که سالانه میلیون‌ها دلار برای مطالعات فرهنگی هزینه می‌کنند. تمرکز این مراکز بیشتر برروی نوآوری، درک انتقادی و دسترسی فرهنگی است. به نظر من این سه موضوع در ایران هم باید به خوبی روشن شود. شاید حتی لازم باشد که موضوع دسترسی فرهنگی در تمام جهان به یک ارزش و اصل تبدیل شود. به نظر من آموزش حالا دیگر فقط انتقال دادهها از یک فرد به فرد دیگر نیست. این روزها برای کسب دانش؛ دیگر نیازی به کلاس درس نیست و هر کس می‌تواند از اینترنت و رسانه‌های دیگر برای دریافت دادهها استفاده کند و شاید حالا معلم خوب کسی باشد که به جای پاسخ دادن به پرسش‌های دانش‌آموزان، سوالات بیشتری در ذهن آن‌ها ایجاد کند. ارزش این سوالات بیشتر از ارزش آموخته‌های کلاسی است. اهمیت آموزش در انتقال فرهنگ است. ما به عنوان معلم شاید بتوانیم دانش‌آموزان را علمی تربیت کنیم اما باید ببینیم در زمینه آموزش فرهنگ چه کرده‌ایم. شما نظری دارید؟
من با این رویکرد شما کاملا موافق هستم؛ می‌توانم به جنبه فرهنگ هم در زمینه مورد اشاره شما فکر کنم. به ویژه درباره مقوله انتقال فرهنگ از خلال اموزش.
- از ترجمه کتابتان راضی هستید؟
ترجمه کتاب‌های تخصصی ژاپنی به فارسی شاید چیزی نباشد که هر روز اتفاق بیفتد. من نمی‌توان فارسی بخوانم اما به نظرم با توجه به سابقه مترجمان در زمینه زبان و ادبیات ژاپنی و ارتباط خوب با من و بحث در مورد مقولات مطرح در کتاب در طول ترجمه؛ احساس می‌کنم وقت زیادی برای ترجمه این کتاب صرف شده است و کتاب خوبی از آب در آمده‌است.
- من کتاب را که خواندم مفاهیم و مباحث کاملا برایم ملموس بود و به این دلیل به شما تبریک می‌گویم. این کتاب حال و هوای بحث‌ها و مصاحبه من و شما در سال ۲۰۰۷ در ژاپن را برای من داشت که اتفاقا با دکتر نمکدوست در مرکز تحقیقات بین‌المللی ژاپن بودیم.
چراها و چگونه‌های تاریخ در گفتگو با پروفسور واتانابه
- آیا کتابتان می‌تواند به عنوان یک مرجع برای پیاده‌سازی مدل‌های اشاره شده در کتاب برای کشورهای فارسی زبان هم مورد استفاده قرار گیرد؟
به نظر من می‌توان از این مدل برای تحلیل محتوای انشاء در کشورهای فارسی زبان استفاده کرد. امیدوارم در کشورهای دیگر هم همین اتفاق بیافتد.
- مدل مورد استفاده شما مربوط به ساختارهای کلان است. به نظر شما می‌توان همین مدل کلان را در سطح خرد از منظر زبان‌‌شناسی به خصوص با تکیه بر مناسبات انسجامی پیاده سازی کرد؟ در مدل مناسبات انسجامی موارد پنجگانه ارجاع، حذف، جانشینی، نقش‌نماهای کلامی و انسجام واژگانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به نظر من اگر ملاحظات فرهنگی هم در اجرای این مدل در نظر گرفته شود، امکان این کار وجود دارد این نکته شما به من ایده تازه‌ای داد که باید در موردش فکر کنم.
- اگر پژوهش شما را به عنوان یک پژوهش روشمند در نظر بگیریم، آیا متد شما کمی است یا کیفی؟
به نظرم این متد ترکیبی از متدهای کمی و کیفی است.
- فردا پرواز دارید؛ اجازه بدهید برای اینکه خسته نشوید این آخرین پرسش باشد. با غذاهای ایرانی کنار آمدید؟
زرشک پلو با مرغ؛ آبگوشت، کباب و دوغ بسیار دلچسب هستند
- امیدوارم سفرتان به دیدارهای بعدی شما هم از ایران منجر شود.
من هم بسیار از مهمان نوازی ایرانی‌ها تشکر می‌کنم
