بررسی نقش دین در حل منازعات بین‌المللی در دانشکده مطالعات جهان

در ابتدای این دیدار دکتر سعید رضا عاملی، رئیس دانشکده در مورد دانشکده، ساختار و برنامه های آن توضیحاتی داد و مراکز موجود در دانشکده از قبیل مرکز مطالعات بین المللی دینی، مرکز پژوهش‌های سایبری و مرکز مطالعات آمریکای شمالی و اروپا را به حاضران معرفی کرد.

دکتر عاملی ضمن خوش آمدگویی به میهمانان طی سخنانی حضور استادان و صاحبنظرانی از بیش از هفت ملیت مختلف در این جلسه را حائز اهمیت توصیف کرد.

وی با طرح این موضوع که دو دیدگاه در مورد نقش دین در حل مسائل بین المللی وجود دارد، گفت: یکی دیدگاه هانتینگتون است که بر اساس آن دین منشأ همه درگیری ها در عالم است. دیدگاه دوم بر عکس معتقد است که دین منشأ اصلی حل منازعات بین المللی ایجاد صلح در جهان است.

استاد ارتباطات دانشگاه تهران در ادامه افزود: چهار مانع اصلی بر سر راه گفتگو و صلح در جهان وجود دارد که عبارتند از سیاست‌های سلطه آمیز، تأثیر منفی رسانه‌ها، عصبیت یا تعصبات بی جا، کم بودن ارتباط چهره به چهره میان ملت ها.

دکتر عاملی درباره وظیفه عالمان و روشنفکران در دوره کنونی تصریح کرد: در واقع نکته مهم این است که فرهنگ سلطه گرا و تحقیرکننده دیگران، چه در عرصه سیاست و چه در عرصه دین باید تقبیح شود. پیروان ادیان اگر این فرهنگ را تقبیح کنند و از آن برائت بجویند به صلح در عرصه روابط بین الملل کمک شایانی خواهند کرد.

وی اضافه کرد: یکی از راه های کسب این آگاهی ارتباط از طریق فضای مجازی است ولی همین فضای مجازی هم امروز مورد سوء استفاده و تحت کنترل قدرت های خاصی قرار گرفته است. بنابر این شاید بهترین راه حل انجام گفتگو های رو در رو باشد.

عضو گروه مطالعات آمریکای دانشکده مطالعات جهان با اشاره به اهمیت انقلاب اسلامی ایران خاطر نشان کرد: انقلاب ایران حرکتی خلاف جهت جهانی شدن به سبک آمریکایی است و ما به همین دلیل است که دائما جمهوری اسلامی موضوع تهدید و تحریم آمریکاست. «نه» ما در انقلاب در واقع نه به غرب بود.

منظور غرب از دموکراتیزه سازی، استحاله کشورها به سمت لیبرالیسم آمریکایی است و این برای ما غیر قابل قبول است. تنها راه حلی که داریم همین جلسات گفتگوست. بیداری اسلامی در منطقه نشان دهنده این است که مردم منطقه لزوماً الگوی غربی را دنبال نمی کنند و یک خواست عمیق نسبت به اسلام و عدالت الهی در منطقه وجود دارد و تبدیل به یک ناستالژیای عمیق شده است.

رئیس دانشکده مطالعات جهان در پایان تاکید کرد: سیاست بخودی خود برای زندگی لازم است و نمی توان آن را نفی کرد. آنچه مشکل ساز است سیاست از نوع سلطه گرایانه است. من معتقدم دنیا بدون امپراتور و برادر بزرگ جای بهتری خواهد بود.

در ادامه دکتر محمدحسین مظفری، رئیس مرکز بین المللی گفتگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: ماکیاولی اولین نظریه پردازی است که بر اساس تجربه خود از عصبیت مسیحی، دین را منشأ خشونت معرفی می کند اما ما می بینیم که حتی پس از تکمیل فرایند سکولارسازی در اروپا باز هم جنگ های خونینی در غرب حتی به مراتب گسترده تر و خشونت آمیزتر از قبل رخ داده است. پس دین نمی تواند عامل اصلی بروز جنگ و خشونت باشد.

وی با اشاره به سیاست ایجاد اسلام هراسی در غرب و جهان افزود: باید بین اسلام هراسی مردم غرب و سیاست های ضد اسلامی قدرت های غربی تمایز گذاشت. اسلام هراسی در واقع نتیجه سیاست های قدرت های غربی است. این استراتژی یعنی اینکه یک دنیای اسلامی ضعیف برای غرب بهتر است. اما در قرن 21 نمی توانیم بر جنگ ها غلبه کنیم مگر اینکه غرب این سیاست را کنار بگذارد.

دکتر لیلا رحبانی، استاد دانشگاه در زمینه امور بین الملل و حقوق بین الملل لبنان نیز با اشاره به اهمیت صلح در ادیان مختلف گفت: پیروان ادیان یهودیت، مسیحیت و اسلام همگی به طور نظری صلح را تقدیس می کنند ولی وقتی بحث قدرت مطرح می شود همه آن حرف ها را فراموش می کنند و کار به جنگ می کشد. باید مفهوم صلح در روابط بین الملل را با استفاده از مفاهیم مذهبی و آنچه که در ادیان مطرح شده بازنویسی کرد تا در عرصه عملی روابط بین الملل هم پیروان ادیان به آن پایبند باشند.

آقای مشکاه الدین، استاد دانشگاه بنگلادش یکی از مهم ترین معضلات بر سر راه صلح و همزیستی میان ملت ها را مسئله نبود ارتباط صحیح میان آنها و عدم درک و آگاهی از یکدیگر دانست و اظهار کرد: همین موضوع به سوء تفاهم ها و برداشت های غلط دامن می زند اما آگاهی از واقعیات زندگی و اعتقادات دیگران می تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند.

قاضی نور الاسلام دیگر استاد بنگلادشی حاضر در این دیدار با انتقاد از عدم شناخت خود گفت: من سال های طولانی در نقاط مختلف جهان زندگی کرده و با افراد از فرهنگ ها و ادیان مختلف نشست و برخاست کرده ام. به نظرم می رسد که 90درصد از پیروان ادیان اعم از مسلمان، مسیحی، هندو و ... واقعاً دین خود را به درستی نمی شناسند و در واقع تصوراتی درباره دینشان دارند که اصلاٌ با واقعیت آن دین منطبق نیست. طبعاً این افراد نمی توانند دین خود را به درستی نمایندگی کنند. این عدم شناخت صحیح از خود یکی از بزرگ ترین مشکلات است. پیروان ادیان در درجه اول و قبل از کسب آگاهی در مورد دیگران ابتدا باید نسبت به دین خود آگاهی درست کسب کنند.

دکتر علی اکبر علیخانی، عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان درباره ارزش کرامت انسانی در اسلام اظهار داشت: من سال های زیادی در مورد اسلام سیاسی تحقیق کرده ام و بسیاری از آیات قرآن را در مورد جهاد و جنگ بررسی کرده ام. به نظر من اسلام بر مبنای صلح و همزیستی بنا شده است. جایگاه انسان در اسلام بدون توجه به عواملی مانند رنگ، زبان، نژاد و ... تبیین شده است و همه انسان ها دارای احترام هستند.

آقای کیوئیچی سوگینو از ژاپن با اشاره به نقش مهم ایران در گفتگوهای بین ادیان و انتقاد از بی برنامگی ایرانیان در این زمینه گفت: آنچه که دکتر عاملی در مورد سوء استفاده از دین توسط سیاست، عصبیت و رسانه ها مطرح کردند بسیار جالب توجه است. در کنفرانس اخیر در مورد نهادسازی در زمینه گفتگوی ادیان بحث شد که موضوع بسیار مهمی است. در برخی از کشورهای جهان نهادهای تثبیت شده برای گفتگوی ادیان داریم و اگر سیر تحول این نهادها بررسی شود، مفید است. واقعیت این است که ایران نیز در این زمینه پیشگام بوده است. با این حال هیچکس در دنیای خارج نمی داند که حقیقت کمک های ایران به گفتکوی بین ادیان چیست یا استراتژی ایران برای غلبه بر این برداشت های غلط چیست.

دکتر سید محمد مرندی، مدیر گروه مطالعات آمریکای شمالی دانشکده مطالعات جهان نیز با اشاره به هژمونی غرب در مطالعه ملت ها تاکید کرد:. عملی ترین راه برای ما رو آوردن به گفتگوهای جنوب-جنوب است چرا که من به تغییر اساسی در رویه غرب در آینده نزدیک خوشبین نیستم. دیدگاه ما نسبت به دیگر نقاط جنوب همچون آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین از طریق رسانه ها و منابع غربی تأمین می شود و این هژمونی باید شکسته شود. ما باید اطلاعات مربوط به خودمان را از طریق منابع خودمان بگیریم. در واقع باید به دنبال منابع بومی و جایگزین برای کسب خبر درباره کشورهای جنوب باشیم.

دکتر شجاع خانی، معاون مرکز بین المللی گفتگوی ادیان در پایان اظهار داشت: من انجام پروژه های مطالعات مشترک را به عنوان یک راهکار توصیه می کنم. البته نکته دیگر این است که این اینگونه گفتگوها و تعاملات بین روشنفکران و دانشگاهیان انجام می‌شود ولی باید راهی پیدا کرد که این تعاملات به سطح مردم عادی هم تسری یابد چراکه غالب خشونت ها و درگیری ها بین مردم عادی رخ می دهند نه دانشگاهیان.

در این جلسه دکتر مهدی آهویی مشاور امور بین الملل، دکتر جواد شعرباف، دکتر امیربهرام عرب احمدی، دکتر روح الله حسینی از اعضای هیئت علمی گروه های مختلف دانشکده مطالعات جهان حضور داشتند.

لازم به ذکر است که کنفرانس گفتگوی ادیان و فرهنگ‌های آسیایی به میزبانی جمهوری اسلامی ایران در 21 و 22 شهریور از سوی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد و مهمانان خارجی جلسه بررسی نقش دین در حل منازعات بین المللی از کشورهای لبنان، سوریه، بنگلادش، ژاپن، چین و فیلیپین در آن شرکت داشتند.