با وجود این‌که تلاش‌های زیادی در سطح جهان در جهت بالا بردن سطح سلامت جامعه صورت گرفته و این اقدامات موجب کاهش مرگ‌ومیر خصوصاً در اطفال و افزایش طول عمر در اغلب کشورهای جهان شده است اما سوءتغذیه انرژی پروتئین هم‌چنان مهمترین مشکل تغذیه‌ای در اغلب کشورهای در حال توسعه و از جمله کشور ما می‌باشد.
منابع اقتصادی کشورهای جهان سوم محدود است و لذا تأثیرات منفی سوءتغذیه در کیفیت زندگی افراد و همچنین تأثیرات پیچیده آن در تولید ملی و توسعه اجتماعی- اقتصادی از مباحث مهم در این کشور به‌شمار می‌رود.
سوءتغذیه از طرفی توانمندی و کارآیی این کشور را کم میکند و به همین دلیل خود موجب فقر می‌شود و فقر خود سوءتغذیه را تشدید میکند. بر اساس پژوهش‌ها مصرف تنقلات بی‌ارزش مانند انواع پفک، چیپس، نوشابه‌های گازدار، سس‌های چرب و ... یکی از دلایل شیوع انواع سوءتغذیه در کودکان کشورمان است.
در ایران 800 هزار کودک زیر 5 سال دچار کوتاهقدی متوسط و شدید هستند؛ یعنی به دلیل این‌که غذای کافی نخورده‌اند دچار سوءتغذیه مزمن هستند. دریافت کم مواد غذایی ابتدا موجب کاهش وزن کودک می‌شود و اگر این کم‌غذایی ادامه یابد به‌تدریج کودک خود را با این وضع منطبق میکند یعنی قد و قامت او کوچک می‌شود تا بتواند با غذای کم به بقای خود ادامه دهد. به همین دلیل کوتاهقدی تغذیه‌ای به عنوان یک شاخص توسعه در جهان مطرح است.
دوران کودکی از مهمترین دوران زندگی برای دستیابی به رشد کافی و پایه‌ریزی برای تأمین سلامت در دوره‌های بعدی زندگی است. تغذیه نامناسب کودک در این دوران عواقب غیرقابل برگشتی به دنبال دارد.
کوتاهقدی، کم‌وزنی، لاغری همراه با کاهش ضریب هوشی، کاهش قدرت یادگیری، افزایش ابتلا به بیماری‌ها و کاهش توانمندی‌های جسمی و ذهنی مهمترین عوارض سوءتغذیه در دوران کودکی است.
حجم معده کودک کوچک است و به همین دلیل در هر بار میزان محدودی غذا می‌تواند بخورد از طرفی رشد جسمی کودک سریع و نیاز به مواد غذایی زیاد است.
به بیان ساده‌تر غذای کمکی که کودک در هر وعده می‌تواند استفاده کند باید ارزش غذایی زیادی داشته و حاوی مواد مغذی مورد نیاز برای رشد وی باشد.
تنقلات غذایی کم‌ارزش نظیر چیپس، پفک، نوشابه و ... مواد مغذی لازم را برای رشد کودک ندارد و حس سیری کاذبی که این مواد ایجاد می‌کنند موجب محروم شدن کودک از غذاهای اصلی و مواد مغذی و در نهایت موجب بروز لاغری و سوءتغذیه وی می‌شود و از طرفی مصرف مداوم این مواد می‌توانند سبب بروز چاقی در کودک شود.
تغذیه مناسب و استفاده از میان‌وعده با ارزش غذایی نظیر شیر، میوه، خرما، نان و پنیر و گردو، نان و پنیر و سبزی و ... در برنامه غذایی کودک موجب رشد مناسب او می‌گردد. مصرف تنقلات تجاری کم‌ارزش به دلیل زیادی نمک، چربی و شکر زمینه‌ساز بروز بیماری‌های مزمن (قلبی- عروقی، چاقی، فشار خون و...) در دوران بزرگسالی است.
این‌گونه تنقلات حاوی افزودنی‌های رنگی، نگهدارنده‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی است که مصرف بی‌رویه آنان موجب پرتحرکی کودکان می‌گردد. متأسفانه تغییر الگوی مصرف مواد غذایی در طول دهه‌های اخیر موجب جایگزینی تنقلات غذایی کم‌ارزش با میان‌وعده‌های مناسب و باارزش گردیده است.
این در حالی است که حدوداً 90 درصد کودکان 2-1 سال و 47 درصد کودکان 6 ماهه تا یک سال کشورمان در مناطق شهری و روستایی هر روز پفک می‌خورند. یکی از مهمترین علل مصرف بی‌رویه این مواد در کودکان تبلیغات گسترده از طریق صدا و سیما می‌باشد لذا احیاء فرهنگ مصرف غذاهای سنتی که در فرهنگ غذایی مناطق مختلف کشورمان وجود دارد گامی مؤثر در جهت اصلاح عادات غذایی کودکان کشورمان برای مبارزه با سوءتغذیه می‌باشد.
وجود آمار مرگ‌ومیر بیش از 300 نفر در روز به علت عوارض بیماری‌های قلبی- عروقی و روند رو به رشد سایر بیماری‌های مزمن از قبیل انواع سرطان‌ها، دیابت و ... حاکی از لزوم توجه هرچه بیشتر به تغذیه کودکان کشورمان است. ذائقه افراد از دوران کودکی شکل می‌گیرد. مصرف تنقلات شور یا چرب موجب تمایل آنها به این‌گونه مواد در سال‌های بعدی زندگی می‌شود که این امر زمینه‌ساز ابتلا به انواع بیماری‌های مزمن است.
دفتر بهبود تغذیه معاونت سلامت وزارت بهداشت
