بی‌مهری ماندگار در فارس

این وعده مردم فارس را دلخوش کرد اما با گذشت یک‌سال، مردم ناامید شدند. دولت اعتباری برای طرح‌ها نپرداخت. عملی نشدن وعده‌ها باعث شد تا طرح‌ها با برآورد مالی سابق قابل بهره‌برداری نباشند. این طرح‌ها شامل پروژه‌هایی در حوزه میراث فرهنگی، اقتصاد، درمان، راه وشهر‌سازی‌ و... می‌شد. در این میان برخی از نمایندگان مجلس معتقدند که انتخاب پروژه‌ها از روز اول کارشناسی نبوده است. هم‌اکنون این سؤال ذهن‌ها را به‌خود مشغول کرده است که عملی نشدن این وعده چه فرصت‌هایی را برای توسعه استان از میان برد؟

صنعت فارس هنوز می‌لنگد

مسئولان دولتی در فارس بارها توسعه نیافته‌بودن این استان از لحاظ صنعتی را تأیید کرده‌اند و سال‌های درازی است که هیچ پروژه عظیم صنعتی مانند صنایع فلز، ذوب‌آهن و پتروشیمی در استان اجرا نشده است؛ پروژه‌هایی که به باور فعالان اقتصادی می‌تواند لوکوموتیوی برای راه‌انداختن قطار واحدهای کوچک اقتصادی باشد. هرچند دولت در سفرهای استانی شماری از آنها را به تصویب رساند اما آنطور که معاون صنعت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان می‌گوید آنها در قالب مهرماندگار قرار نگرفتند. فریبرز رضا‌زاده به خبرنگار ما می‌گوید: «پتروشیمی‌ها در قالب مهر ماندگار نمی‌گنجیدند زیرا پیشرفت فیزیکی آنها پایین بود. طبق قرار، پروژه‌ها باید تا اردیبهشت امسال به بهره‌برداری برسند». با این حال آنچه در حوزه اقتصاد استان در این فهرست قرار گرفت از مهر ماندگار بهره‌ای نبرد. اهمیت توسعه صنعتی فارس زمانی خود را نشان داد که خشکسالی چندسال اخیر باعث بیکاری بخش عمده جمعیت فعال استان شد. بسیاری از مردم فارس در بخش کشاورزی مشغول کار هستند. نرخ بیکاری استان در سال91 از 18تا 22درصد بود؛ بیشترین میزان در میان همه استان‌های کشور. با این حال مهرماندگار هم به کمک کاهش نرخ بیکاری در استان نیامد، حال آنکه به گواه مسئولان دولتی و کارشناسان، این استان «ایران کوچک» است و توان اقتصادی بالایی در خود دارد.

اعتبارات، دیگر کافی نیستند

صنایع فولاد نی‌ریز جزو پروژه‌های مهر ماندگاری بود که می‌توانست در ایجاد صنایع مادر نقش‌آفرینی کند. معاون صنعت فارس می‌گوید: «سازمان ایمیدرو پروژه را در دو فاز می‌سازد. یکی تولید شمش و دیگری تولید آهن اسفنجی. فاز نخست 25درصد پیشرفت فیزیکی دارد. پیشرفت فاز دوم پروژه 75درصد است. اگر پارسال 100میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز تأمین شده بود آن را افتتاح می‌کردیم. اما اکنون به‌خاطر نبود بودجه،پروژه متوقف شده است». آن بخش از اعتبارات که قرار بود دولت در قالب تسهیلات به سرمایه‌گذاران ارائه کند را بانک صنعت و معدن می‌پردازد. یکی از مشکلاتی که در تأمین نشدن اعتبار تأثیر داشت روند کند طی‌شدن بوروکراسی اداری است. برای همین بسیاری از فعالان اقتصادی استان در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری از دولت تقاضا می‌کنند که تسهیلات از محل اعتبارات ملی پرداخت شود نه اعتبارات داخلی بانک‌ها. رضا‌زاده می‌گوید: «صندوق توسعه ملی برای واحدهای تولیدی سرمایه‌گذاری می‌کند». از این سخن پیداست که گویا دولت در تأمین اعتبارات کوتاهی کرده است. پروژه اقتصادی دیگری که در این فهرست قرار دارد کارخانه کاغذ زاگرس فارس است. برخی معتقدند که این کارخانه در کنار پروژه‌های بزرگ فولاد‌سازی‌، پتروشیمی و صنایعی از این دست جزو صنایع مادر تلقی می‌شود. پروژه از محل اعتبارات داخلی سرمایه‌گذاران 70درصد پیشرفت فیزیکی دارد. با این حال دولت به قول خود برای تأمین 15میلیارد تومان اعتبار عمل نکرد. معاون صنعت فارس می‌گوید: «همه ماشین‌آلات وارد شده است، با این حال بانک صنعت‌و‌معدن مبلغ مشخص شده را نپرداخت. یکی از مشکلات آن سند ضمانت بود. ما برای رفع این مشکل به بانک پیشنهاد می‌کنیم که سند محل اجرای طرح (به‌صورت مشاء است)را به‌عنوان ضامن بپذیرد». بنا به آمار رسمی ایرانیان سالانه 650هزار تن کاغذ مصرف می‌کنند. بین 150تا 200هزار تن کاغذ مصرفی در داخل تولید می‌شود و بقیه را از خارج به کشور می‌آورند. کارخانه زاگرس فارس درصورت راه‌اندازی می‌تواند سالانه 85هزار تن کاغذ به تولید داخلی بیفزاید، با این حال معطل تسهیلات ریالی است.

نادر شهامت، رئیس هیأت مدیره کارخانجات کاغذ زاگرس فارس هم از مشکلاتی می‌گوید که همه پروژه‌های مهر ماندگار به آن دچارند؛ یکی پرداخت نشدن اعتبار و دیگری کافی نبودن آن. او به خبرنگار همشهری می‌گوید: «کاغذ یکی از کالاهای راهبردی کشور است. پارسال قرار شد بانک صنعت و معدن از محل اعتبارات مهر ماندگار به ما 15میلیارد تومان بپردازد اما تاکنون مبلغی پرداخت نشده است، حال آنکه این اعتبار برای ما به‌معنای هیچ است». پروژه 110هزار مترمربع وسعت دارد و می‌تواند برای 500نفر اشتغال‌زایی کند. شهامت می‌گوید: «جا دارد که متولیان استان در سال حماسه اقتصادی از ما حمایت کنند. فارس در سال حماسه اقتصادی به صنایع مادر مانند کاغذسازی، خودرو‌سازی‌ و... نیاز دارد.» او ادامه می‌دهد: «پروژه ما با 70درصد پیشرفت فیزیکی به‌خاطر اندکی تسهیلات ریالی بلاتکلیف مانده است. این درحالی است که ما از محل اعتبارات شرکای خود نزدیک به 100میلیارد تومان ماشین‌آلات به کشور وارد کرده و 30میلیارد تومان هم برای ساختمان‌ها و زمین محل اجرای طرح هزینه کرده‌ایم».

پروژه دیگری که حال و روز آن حتی اعتراض نادر فریدونی، نماینده فیروزآباد، قیر، کارزین و فراشبند در مجلس را در پی داشت کارخانه سیمان سپهر است. این کارخانه هم به 20میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. فریدونی می‌گوید: «چرا وضعی پیش آمده که سرمایه‌گذاران این کارخانه می‌گویند از کار خود پشیمان هستند؟»

نصرالله خانسالار، مدیرعامل کارخانه، به خبرنگار همشهری می‌گوید: «تجهیزات را با ارز 1226تومانی سفارش دادیم. با این حال دولت به تعهد خود برای تأمین ارز عمل نکرد. حالا باید این ارز را با قیمت مبادله‌ای بپردازیم. اگر پارسال سه‌میلیون یورو را در اختیارمان می‌گذاشتند قطعه اصلی را خریداری کرده و تاکنون پروژه تکمیل شده بود.»

قطب پزشکی ایران

شیراز قطب پزشکی ایران است. همین عنوان هزاران نفر را برای دریافت خدمات درمانی از شهرستان‌های فارس و استان‌های محروم همسایه به شیراز می‌کشاند. قطب پزشکی ایران اما بیمارستان سوختگی استاندارد ندارد. به‌همین دلیل بسیاری از شهروندان شیرازی ترجیح می‌دهند بیماران سوختگی خود را در شهرهای دیگر درمان کنند. از این‌رو ساخت بیمارستان سوختگی چند سالی است که در دستور کار دانشگاه علوم پزشکی شیراز قرار گرفته است. محمد مهدی بنیادی، مدیرعامل بنیاد سوانح سوختگی امیر‌المومنین(ع) شیراز به خبرنگار همشهری می‌گوید: «با ساخت این بیمارستان می‌توان بیماران دارای 60درصد سوختگی به بالا را نجات داد. ما این بیمارستان را براساس استانداردهای نوین می‌سازیم درنتیجه می‌توان گفت که متفاوت از همه بیمارستان‌های کشور است.» آنطور که مسئولان دانشگاه علوم پزشکی شیراز می‌گویند شرایط اقلیمی و جغرافیایی فارس باعث تشدید سوانح سوختگی در استان می‌شود، برای همین این بیمارستان در فهرست مهرماندگار قرار گرفت و قرار شد تا اردیبهشت به بهره‌برداری برسد. خیرین برای ساخت آن 11میلیارد تومان پرداخته‌اند. مطابق با برآورد پارسال، برای تکمیل پروژه به 15میلیارد تومان اعتبار دیگر نیاز است. محمدهادی ایمانیه، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری اعلام می‌کند که دولت پنج میلیارد تومان اعتبار را یک‌هفته مانده به اردیبهشت پرداخته است. او ادامه می‌دهد: «نوبت ماست که به تعهدات خود در برابر خیرین عمل کنیم، به همین‌خاطر تلاش ما تکمیل پروژه تا پایان تابستان است». با این حال مدیرعامل بنیاد سوانح سوختگی نگاه دیگری دارد. بنیادی می‌گوید: «مشکل ما افزایش هزینه مصالح ساختمانی است. برآورد هزینه‌ها مربوط به سال گذشته است. اکنون با افزایش هزینه‌ها اعتبار مورد نیاز هم بیشتر می‌شود.» آنطور که مسئولان می‌گویند 80درصد پروژه به پایان رسیده است. پروژه‌های درمانی دیگری هم در فارس وجود دارد که در فهرست مهرماندگار قرار گرفته‌‌اند. رحیم زارع، نماینده آباده و بوانات در مجلس به خبرنگار همشهری می‌گوید: «برای ساخت بیمارستان بوانات نیاز به چهار‌میلیارد تومان اعتبار است ولی تنها یک‌میلیارد تومان تخصیص داده شده است. گمان نمی‌کنم این اعتبار کافی باشد. به‌نظر من برای بهره‌برداری از پروژه‌های مهرماندگار به اعتباری برابر همه بودجه کشور نیاز داریم».

پایتخت فرهنگی ایران موزه ندارد

عنوان دیگری که شیراز با آن شناخته می‌شود «پایتخت فرهنگی ایران» است. از نگاه کارشناسان میراث فرهنگی این استان موزه‌ای که در تعریف موزه بگنجد ندارد. دوموزه بزرگ چند سالی است که در دست ساخت هستند؛ یکی باغ‌موزه مشاهیر که در نزدیکی آرامگاه حافظ قرار دارد و ساخت آن از سال75 شروع شده و تاکنون پیشرفت آن تنها 45درصد است. پروژه دیگر موزه پاسارگاد است؛ موزه‌ای که 40سال از شروع ساخت آن می‌گذرد ولی هنوز بلاتکلیف است. باغ موزه طبق برآورد مهرماندگار 25میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. موزه پاسارگاد هم چهار میلیارد تومان. مدیرکل میراث فرهنگی فارس به خبرنگار همشهری می‌گوید: «برای باغ‌موزه، دولت قول تخصیص سه‌میلیارد تومان را داده است. یک میلیارد تومان هم قرار است برای ساخت موزه پاسارگاد پرداخت شود».

فریدون فعالی درباره کافی‌بودن این مبلغ‌ها می‌گوید: «به‌همین‌خاطر پروژه‌ها را فازبندی کرده‌ایم. با این رقم‌ها می‌توان‌ بخشی از کار را پیش برد. با این حال پایداری پروژه به تأمین منابع بستگی دارد». مسعود منیعاتی، رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس هم می‌گوید: «اگر اعتبار پروژه از محل اعتبارات ملی تأمین نشود نمی‌توان آن را با بودجه میراث فرهنگی استان به بهره‌برداری رساند. در واقع اعتبار مورد نیاز از بودجه اداره کل میراث فرهنگی فارس بیشتر است».

انتخاب پروژه‌ها کارشناسی‌شده نبود

برخی از نمایندگان مجلس بر این باورند که انتخاب پروژه‌ها در طرح مهرماندگار غیرکارشناسی بوده است. محمدمهدی برومندی، نماینده مرودشت در مجلس به خبرنگار ما می‌گوید: «اگر طرح‌هایی را که در این فهرست قرار گرفتند، بررسی کنیم، می‌بینیم که بسیاری از آنها هنوز در مراحل نخست ساخت هستند و بیش از 20درصد پیشرفت فیزیکی ندارند».

او ادامه می‌دهد: «پروژه‌های انتخاب‌شده برای طرح مهر، ماندگار با توجه به حجم عملیاتی مورد نیاز آنها در یک سال به بهره‌برداری نمی‌رسند. افزون بر این بسیاری از پروژه‌ها در مقایسه با دیگر طرح‌ها از اولویت کمتری برخوردار هستند. در واقع انتخاب این طرح‌ها کارشناسی نشده بود». آنطور که برومندی می‌گوید برای بهره‌برداری از همه طرح‌های مهرماندگار به رقمی بیش از 170هزار میلیارد تومان نیاز است. این میزان، از بودجه 144هزار میلیارد تومانی کل کشور هم بیشتر است. برومندی جاده اصفهان به بندرعباس که از شهرستان‌های پاسارگاد، ارسنجان، خرامه، سروستان و خاوران به بندرعباس می‌رسد و طول راه را 140کیلومتر کوتاه می‌کند نمونه می‌آورد. تنها 40کیلومتر از این پروژه باقی مانده است. به باور نماینده مرودشت این پروژه باید در فهرست جای می‌گرفت، درحالی‌که این اتفاق رخ نداد.

جعفرقادری، نماینده شیراز در مجلس شورای اسلامی پیشنهاد می‌کند که برخی از این پروژه‌ها به‌بخش خصوصی سپرده شود. او به خبرنگار ما می‌گوید: «من گمان نمی‌کنم دولت بتواند اعتباراتی را که نیاز است، فراهم کند. آن دسته از پروژه‌هایی که قابل واگذاری به بخش خصوصی است، باید به فعالان این حوزه سپرده شود. البته در این میان هستند پروژه‌هایی که بخش خصوصی تمایلی به سرمایه‌گذاری در آنها ندارد. با توجه به محدودیت منابع باید برای این دسته از پروژه‌ها اولویت‌بندی انجام شود.» آنطور که به‌نظر می‌رسد مهرماندگار هم دارد در فهرست وعده‌های عمل‌نشده دولت قرار می‌گیرد.