امکان خرید همه قرآن‌های خطی را نداریم

مهدی حجت، قائم مقام و معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره برنامه‌های خود برای حفاظت از قرآن‌های خطی کشور که توسط مجموعه‌داران خارجی خریداری و از کشور خارج می‌شود، گفت: این قرآن‌ها باید در مالکیت صاحبان آنها در داخل کشور باقی بماند و قرار نیست که سازمان میراث فرهنگی تمامی آثار فرهنگی کشور اعم از تپه‌های تاریخی، بناها، اشیاء و قرآن‌ها را بخرد.

وی تصریح کرد: اگر سال‌ها بودجه کل کشور صرف شود، امکان خرید همه این آثار وجود ندارد. این آثار مالک شخصی دارد و باید در مالکیت این اشخاص باقی بماند، اما چند نکته در این خصوص مطرح است؛ اول اینکه خروج اموال فرهنگی از کشور ممنوع است گمرک‌ها باید با دقت برای شناسایی این آثار فعالیت کرده و کارشناسانی در این خصوص تربیت شوند.

سیستم‌های الکترونیک قدرت تشخیص قرآن خطی از یک کتاب معمولی را ندارند

حجت با اشاره به اینکه در دوره قبل فعالیت خود در میراث فرهنگی برای گروه‌هایی شامل نیروهای ارتشی، افراد شاغل در گمرک، پاسداران مرز‌ها و ... کلاس‌های آموزشی شناسایی آثار تاریخی برگزار می‌کرده است، گفت: اما این کار دنبال نشده و امروز امکان شناسایی این آثار کمتر شده است به ویژه اینکه با سیستم‌های الکترونیک موجود تشخیص یک قرآن خطی از یک کتاب معمولی کار دشواری است و بنابراین امکان خروج قرآن‌ها وجود دارد.

قائم مقام سازمان میراث فرهنگی مهم ترین مسئله کنونی را جلب اعتماد مردم به سازمان دانست و اظهار کرد: مسئله مهم این است که مردم به دستگاه حافظ میراث فرهنگی اطمینان کرده آن را امین خودشان بدانند و متوجه باشند که اگر آثاری که در اختیار دارند را به سازمان معرفی کردند این سازمان قصد تجاوز به آن آثار را ندارد بلکه قصد کمک دارد.

وی ضمن هشدار نسبت به آسیب‌های وارده به کتب و قرآن‌های خطی، گفت: تمامی کتب خطی از جمله قرآ‌ن‌های شریف دچار آسیب می‌شوند، بنابراین کسی که قرآن خطی خود را در خانه نگه می‌دارد اگر راه‌های محافظت از آن را بلد نباشد، ممکن است قرآنش در خطر نابودی قرار گیرد بنابراین باید کتاب‌های خطی را برای مرمت و شناسنامه‌دار شدن نزد میراث فرهنگی بیاورند.

حجت ادامه داد: طرح ما این بود که هر کس آثار فرهنگی دارد آن را به میراث فرهنگی معرفی کند تا مالکیتش بر آن تثبیت شده و شناسنامه اثر تهیه شود تا فرد بداند قرآنش متعلق به چه دوره‌ای است، چه قدر ارزش تاریخی و حتی ریالی دارد، گند‌زدایی شود، ترمیم شود و در اختیار مالک قرار گیرد. در این حالت سازمان میراث فرهنگی می‌داند، چه آثار فرهنگی در کشور وجود دارد و فرد هم می‌تواند با همین شناسنامه اثر خود را در داخل کشور بفروشد؛ اینکه یک اثر تاریخی در داخل در اختیار چه کسی است مهم نیست و فقط مهم است که از کشور خارج نشود.

وی تصریح کرد: باید راهکارهایی طراحی کنیم که دستگاه میراث فرهنگی به جای اینکه به دستگاهی تبدیل شود که مردم از آن هراس داشته و اموال خود را از آن پنهان کنند، همه به این سازمان اطمینان و به آن مراجعه کنند و آثار خود را برای ترمیم و دریافت کمک کارشناسی در اختیار میراث فرهنگی قرار دهند.

قائم مقام سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به این سؤال که به دلیل قیمت‌گذاری کم میراث فرهنگی بر قرآن‌های خطی مردم قرآن‌های خطی خود را با قیمت‌های بیشتر به مشتریان خارجی می شوند، برای این مشکل چه اقدامی باید کرد؟ گفت: مسئله قیمت‌گذاری بر قرآن‌های خطی مسئله مهمی نیست چون هیچ یک از افرادی که صاحب این قرآن‌ها هستند نمی‌خواهند مال خود را به ثمن بخس بفروشند و روزی که معامله می‌کنند فکر می‌کنند به بهترین قیمت می‌فروشند.

مرزها برای خروج قرآن‌های خطی باید بسته شود

وی ادامه داد: طرف مقابل هم به خاطر طمعی که دارد این قرآ‌ن‌ها را از کشور خارج می‌کند، ما اول باید مرزها را ببندیم، دوم اینکه اطمینان ایجاد کرده فرهنگ‌سازی کنیم که آنچه در مالکیت شخصی مردم است، متعلق به فرهنگ این مملکت است و تنها قسمت مادی آن متعلق به مالک شخصیست و قسمت معنوی آن مربوط به همه مردم کشور است.

حجت با تأکید بر اینکه هر اثر فرهنگی یک مالک خصوصی دارد که جنس را در اختیار دارد و یک مالک معنوی دارد که متعلق به همه ملت ایران است، عنوان کرد: ما به عنوان نمایندگان مردم باید مراقب بخش مالکیت فرهنگی باشیم و قسمت مالکیت فرهنگی را نگه داریم. به همین خاطر گفته می‌شود که اگرچه این قرآن متعلق به شما است اما نباید از کشور خارج شود.

وی در خصوص تجمیع این قرآن‌ها در موزه‌هایی مانند موزه ملی قرآن کریم که می‌تواند زمینه بازدید و آشنایی مردم را فراهم کند، گفت: قبلاً مسئولان این بخش بیشتر متوجه اقدامات سیاسی خود بودند، اما اکنون با تلاش ما موزه قرآن کریم باید بتواند مجمعی برای همه علاقه‌مندان به قرآن‌های خطی باشد و در این مکان نمایشگاه‌هایی از قرآن‌های خطی برپا و در معرض دید عموم قرار داده شود.

حجت افزود: موزه قرآن کریم می‌تواند به باشگاهی برای تمام کسانی که قرآن کریم دارند و یا علاقه‌مند به قرآن‌های خطی هستند، تبدیل شود.