حکایت تلخ سلامت‌روان در ایران

تلخی این روایت وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم به‌دلیل حمایت نامطلوب سازمان‌های بیمه‌گر و هزینه‌های بالای درمان، این گروه نمی‌توانند به درمان بپردازند، پس تعجب نکنید اگر در خیابان و یا محیط‌های کاری‌تان افرادی را می‌بینید که سلامت روان ندارند و به حال خود رها شده‌اند.

براساس نتایج آخرین پیمایش کشوری که دکتر احمد حاجبی، مشاور معاون بهداشتی وزیر بهداشت در امور سلامت روان و اعتیاد به خبرنگار همشهری اعلام کرد،23.6درصد مردم در ایران از اختلالات روانپزشکی رنج می‌برند. براساس یافته‌های این تحقیق، میزان شیوع اختلالات روانپزشکی در بین زنان ایرانی 26.5درصد و در میان مردان 20.8درصد است.

او از افسردگی با شیوع 12.7درصد به‌عنوان شایع‌ترین اختلال روانپزشکی در ایران نام برد و افزود: 15.4درصد از زنان ایرانی و 10.2درصد از مردان ایرانی افسردگی دارند. به گفته این مقام مسئول نتایج آخرین پیمایش کشوری نشان می‌دهد که افراد بیکار و از کارافتادگان، زنان، افراد مطلقه، بی‌سوادان و کم سوادان، شهرنشینان و افراد دارای وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین بیشتر از بقیه در معرض اختلالات روانپزشکی هستند.

علاوه براین، 49.6درصد از افرادی که احساس نیاز به مراجعه برای مشکلات اعصاب و روان داشتند، یکی از دلایل مراجعه نکردن خود را مشکل پرداخت هزینه‌های درمانی اعلام کردند و همچنین 50.8درصد از افرادی هم که با تأخیر به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند در پرداخت هزینه مشکل داشته‌اند و از این میزان 27.3درصد مشکل بیمه را عامل تأخیر برای مراجعه ذکر کرده‌اند. بنابراین گزارش، افرادی که در ایران با اختلالات روانپزشکی دست‌و‌پنچه نرم می‌کنند، گرفتار هزینه‌های مصیبت بار شده‌اند. این اصطلاح به زبان ساده در این مطالعه به این معناست که این قبیل از افراد برای درمان، مجبور شده‌اند که یا دارایی‌های خود را بفروشند و یا از دیگران برای درمان پول قرض کنند.

به گفته دکتر حاجبی، 17.9درصد از بیمارانی که اختلال روانپزشکی دارند، دچار هزینه‌های هنگفت شده‌اند.او معتقد است باید برای پوشش بیمه‌ای افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی در ایران، چه آنهایی که نیاز به بستری شدن دارند و چه آنهایی که نیاز به خدمات سرپایی، روانشناختی، مشاوره و غیردارویی دارند، فکر اساسی شود. چرا که هم پوشش بیمه‌ای نامطلوب است و هم خدمات غیردارویی عمدتا تحت‌پوشش بیمه نیستند.

مشکل پرداخت هزینه‌های درمانی معضلی است که چندی قبل دکتر سیاری معاون وزیر بهداشت هم از آن سخن گفت. او هزینه درمان اختلالات روانپزشکی را سالانه بیش از ۹۶۰ میلیارد تومان برای سنین 15تا 64سال اعلام کرد. او گفته، وزارت بهداشت نمی‌تواند هزینه‌های بخش درمان اختلالات روان را تقبل کند چون بیمارستان‌ها خودگردان اداره می‌شوند و محل درآمد دیگری ندارند.

از سوی دیگر، به گفته دکتر حاجبی، حداکثر مدت بستری برای فردی که دچار اختلالات روانپزشکی شده و نیاز به بستری دارد، سالانه 56روز تعریف شده است، این به آن معناست که سازمان‌های بیمه گر فقط تا این تعداد روز از بیمار حمایت می‌کنند و اگر بیماری بیش از این مدت نیاز به بستری داشته باشد، سازمان‌های بیمه گر هیچ حمایت منطقی از او نمی‌کنند.

کمبود تخت‌های روانپزشکی

گزارش خبرنگار همشهری حاکی از آن است که این قبیل بیماران در بیمارستان‌ها قطعا با مشکل مواجهه می‌شوند چرا که براساس تازه‌ترین آمار موجود، تعداد تخت‌های موجود در کل بیمارستان‌های روانپزشکی دولتی، خصوصی و سایر سازمان‌ها و نهادها، تنها 8هزار تخت است و این هم یک کمبود جدی است که البته به گفته دکتر حاجبی و براساس سیستم سطح بندی ارائه خدمات وزارت بهداشت این تعداد تخت تا سال 93باید به 11هزار تخت افزایش یابد که این امر امکان پذیر نیست.

به گزارش همشهری، این درحالی است که براساس بخشنامه‌ای که در سال 76به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ابلاغ شده باید 10درصد تخت‌های بیمارستان‌های عمومی که ضریب اشغال کمتر از 70درصد دارند به تخت‌های روانپزشکی اختصاص یابد که البته ظاهرا این بخشنامه پس از گذشت 16سال هنوز اجرا نشده است.

از سوی دیگر به گزارش همشهری درحالی‌که در برخی از کشورهای پیشرفته دنیا بین10-5درصد و در برخی دیگر بین 15-10درصد از بودجه سلامت به بحث سلامت‌روان اختصاص دارد اما بنابراظهارات دکتر حاجبی در آخرین بررسی چند سال قبل، این عدد برای کشور حدود 3درصد بوده است.

این واقعیت‌های تلخ درحالی است که کارشناسان بهداشت روان همواره براهمیت سلامت روان برای بهبود کیفیت زندگی تأکید داشته و معتقد هستند که برای داشتن زندگی سالم و با کیفیت ورسیدن به توسعه باید برای سلامت روان مردم اهمیت قائل شد. دکتر تقی ابوطالبی احمدی، مشاور مدیرکل اداره سلامت شهرداری تهران معتقد است که فرد برخوردار از سلامت روان در موقعیت‌های مختلف زندگی با دیگران تعامل خوب دارد و در برخورد با فشارهای زندگی آنها را به‌خوبی کنترل می‌کند.

چنین افرادی انعطاف پذیر و خلاق هستند و با دیگران ارتباطات اجتماعی خوبی دارند. این افراد قطعا چه در محیط خانواده و چه کار انسان‌های موفقی خواهند بود. این روانشناس اجتماعی به همشهری گفت: قطعا مسئولان باید با برنامه‌ریزی منسجم برای پرورش انسان‌های سالم از نظر سلامت روان سرمایه‌گذاری‌های جدی از خانواده گرفته تا مهد کودک‌ها و دانشگاه‌ها انجام دهند چرا که بهره‌وری از آن افرادی است که از سلامت روان برخوردارند.