همشهری آنلاین - مریم سرخوش: یکی از پیشرفت‌های چشمگیر ایران در حوزه بهداشت و درمان افزایش امید به زندگی از عددی کمتر از ۶۰ سال به ۷۶ سال طی ۵۰ سال گذشته است. دکتر یونس پناهی، معاون فناوری و تحقیقات وزارت بهداشت این افزایش را اتفاق خوبی می‌داند اما معتقد است که جمعیت ایران رو به پیری است و طرح جوانی جمعیت باید جدی گرفته شود.
معاون فناوری و تحقیقات وزیر بهداشت در توضیح بیشتر شاخص امید به زندگی به همشهری آنلاین گفت: شاخص امید به زندگی به متوسط طول عمر گفته می‌شود که جامع‌ترین و نمایان‌ترین شاخص است و وضعیت بهداشتی و درمانی یک جامعه را نشان می‌دهد، به‌طوری که هر قدر بیشتر باشد، نشان دهنده مناسب‌تر بودن شاخص‌های بهداشتی و درمانی در یک کشور خواهد بود. هر قدر این شاخص‌ها افزایش پیدا کند، امید به زندگی بیشتر می‌شود.
پناهی به اهمیت شاخص امید به زندگی در سطح جهانی اشاره کرد و افزود: به همین دلیل این شاخص را به‌عنوان یکی از موارد سنجش، پیشرفت و عقب‌ماندگی کشورها درنظر گرفته‌اند و این افزایش امید به زندگی در کشور نشان می‌دهد که نظام حکمرانی توانسته منابع را به‌گونه‌ای تخصیص دهد که افراد را از مخاطرات نجات دهد تا طول عمر بیشتری داشته باشند که برای نظام سلامت ما یک توفیق به شمار می‌رود.
شاخص‌های امید به زندگی فراتر از متوسط طول عمر
معاون وزیر بهداشت با بیان این که مرگ‌ومیر مولفه اصلی جمعیت است، تاکید کرد: اگر تغییری در مرگ‌ومیرها ایجاد شود یا ثابت بماند، در طول زمان در حجم، توزیع و ترکیب جمعیت تغییر ایجاد می‌کند، به همین دلیل برخی جامعه‌شناسان شاخص‌های امید به زندگی را فراتر از متوسط طول عمر درنظر می‌گیرند. جامعه‌شناسان همچنین معتقدند شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی نقش پررنگی در این‌باره دارند که توانسته‌اند این امید به زندگی را افزایش دهند.
پناهی از اعلام این شاخص با داده‌های مختلفی از سوی چند سازمان خبر داد و گفت: داده‌های سازمان ملل متحد، داده‌های بانک جهانی و داده‌هایی که معاونان بهداشت وزارت بهداشت در هر کشوری گزارش می‌کنند. این اعداد تا حدودی با هم متفاوت هستند اما به‌طور کلی تمامی آنها حاکی از افزایش امید به زندگی در ایران است.
وی ادامه داد: به‌عنوان مثال در داده‌های بانک جهانی، سن امید به زندگی در ایران در سال ۲۰۲۱ بیش از ۷۴ سال اعلام شده که این عدد برای میانگین جهانی ۷۱ سال است. شاخص امید به زندگی در ۱۳۵۵ در ایران ۵۷ سال بوده و با گذشت بیش از ۴ دهه حدود ۱۷ سال افزایش پیدا کرده است.
پناهی افزود: افزایش سن امید به زندگی همچنین با کاهش میزان مرگ‌ومیر کودکان و اطفال و مرگ‌ومیر مادران در زمان زایمان هم سنجیده می‌شود. داده‌های بانک جهانی درباره میزان مرگ‌ومیر نوزادان ایران در سال ۵۱ به ازای هر هزار تولد ۹۴ بوده است اما در ۱۴۰۱ این عدد به ۱۱ کاهش پیدا کرده و نرخ جهانی هم در این‌باره ۲۸ به ازای هر هزار نفر است.
این مسئول با بیان اینکه شاخص بقا هم یکی از داده‌های اعلام شده از سوی بانک جهانی است، عنوان کرد: این شاخص به تفکیک جنس برای سلامت و رفاه کلی جمعیت درنظر گرفته می‌شود و هر قدر میزان افرادی که تا ۶۵ سالگی دوام می‌آورند، بیشتر باشد، آن جامعه رفاه و سلامت بیشتری دارد. این شاخص همان چیزی است که براساس آن اعلام می‌شود زنان امید به زندگی بیشتری نسبت به مردان دارند. درصد بقا تا سن ۶۵ سال در زنان ۸۶ و در آقایان ۷۶ سال است.
چه کردیم؟
معاون فناوری و تحقیقات در وزارت بهداشت، افزایش شاخص‌های بهداشتی و درمانی و دسترسی مردم به دارو، مراکز درمانی، پزشک و... را از جمله عوامل افزایش امید به زندگی در کشور عنوان کرد و گفت: افزایش امید به زندگی در کشور نقطه قوت و مثبت است اما این نشان می‌دهد که جمعیت ایران به سمت سالمندی حرکت می‌کند. زمانی هم که با سالمندی مواجه می‌شویم، برخی بیماری‌های مربوط به این دوران سالمندی بروز می‌کند؛ از جمله قند بالا، چربی و فشار خون، پوکی استخوان، بیماری‌های تنفسی و عضلانی، سرطان‌ها و...
وی تاکید کرد: به همین دلیل ضرورت دارد که از همین حالا آینده‌نگاری در این‌باره صورت بگیرد چون جمعیت سالمندی سرمایه بزرگ کشور به شمار می‌روند و باید برای کیفیت زندگی آنها آینده‌نگاری صورت بگیرد.
پناهی در این باره به ۲ نکته اشاره کرد و گفت: اول اینکه ما نیازمند مراکز تحقیقاتی مرتبط با مطالعات افراد مسن هستیم و مراکز درمانی هم باید به ابزار و الزامات خدمات به گروه سنی مجهز شوند. نکته دوم هم بحث جوانی جمعیت است. مسئله مهم این است که نرخ باروری در کشور کمتر از ۲ (تعداد فرزندانی که یک زن در طول دوران باروری به دنیا می‌آورد) شده است و این یک وضعیت جدی است.
این مسئول از انجام برخی پژوهش‌ها در برخی استان‌ها خبر داد و تاکید کرد: در این‌باره مطالعاتی در حال انجام است و بودجه‌هایی هم اختصاص پیدا کرده. به‌عنوان نمونه از استان‌های گیلان، مازندران و سمنان خواسته شده که علل رشد سنی جمعیت و کاهش زادآوری در مناطق خود را بررسی کنند.
معاون وزیر بهداشت ادامه داد: داده‌های سایت مگاترند هم پیش از این اعلام کرده بود که میانگین امید به زندگی در سال ۲۰۲۲ در ایران افزایشی و به ۷۷٫۱۳ سال خواهد رسید. آینده‌نگاری این سایت نشان می‌دهد که امید به زندگی در ایران در سال ۲۱۰۲ به عدد ۸۷٫۸۳ خواهد رسید و این نشان می‌دهد که ما در آینده جمعیت پیری خواهیم داشتیم. بنابراین ضرورت دارد که یک تغییر نگرش در حوزه سالمندی شکل بگیرد. مهم‌تر اینکه نمی‌توان در آینده تمام ظرفیت‌های بیمارستانی را به سالمندان اختصاص داد و ضرورت دارد که مراقبت‌های پرستاری و پزشکی در منزل تقویت شوند و توسعه پیدا کنند.
عوامل تهدیدکننده در شهرها
تا پیش از این اعلام می‌شد که ساکنان مناطق شهری از روستانشین‌ها بیشتر عمر می‌کنند، اما به‌گفته پناهی، این نکته دیگر اهمیت ندارد؛ چون خدمات مختلف در روستاها تامین شده است.
معاون وزیر بهداشت زندگی سالمندان در شهر را همراه با معضلاتی عنوان کرد و گفت: زندگی‌های شهری برخی معضلات و مشکلات خود را دارد. آلودگی، تصادفات، کم‌تحرکی و... به‌عنوان عوامل تهدیدکننده سالمندی مطرح هستند. در شهرهای بزرگ با توجه به ازدیاد خودروها یا مبلمان شهری، افراد مسن نمی‌توانند به‌راحتی تحرک داشته باشند.
وی افزود: از سوی دیگر آپارتمان‌نشینی هم این کم‌تحرکی را تشدید می‌کند و منجر به افزایش وزن افراد می‌شود. آلودگی هوا هم معضلات خودش را دارد.
پناهی با بیان این که افراد سالمند، اجتماعی هستند و نباید منزوی شوند؛ چون این امر می‌تواند آسیب روحی - روانی در آنها ایجاد کند، عنوان کرد: اگر خدمات و سطح رفاه در روستاها و شهرهای کوچک افزایش پیدا کند، این مناطق فضای بسیار مناسبی برای سکونت سالمندان در آینده خواهند بود. کشورهای پیشرفته هم به این سمت رفته‌اند که افراد پس از بازنشستگی برای سکونت مناطق روستایی یا شهرهای کوچک را انتخاب می‌کنند.
نظر شما