همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، در این‌باره می‌گوید: «در تاریخ دولاب نام دانشمندان و علمای بزرگ دیگری چون ابواسحاق دولابی، دانشمند علم نسب‌شناسی که در قرن سوم هجری می‌زیست و ابوبکر محمدبن اسماعیل بن زیاد دولابی محدث، مقیم بغداد که در سوم قمری هجری زندگی می‌کرد نیز با تاریخ دولاب گره خورده است.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
محسن حبیب دولابی، یکی از اهالی قدیمی دولاب، نیز درباره جایگاه علمی و فرهنگی این محله می‌گوید: «به دولاب دارالمونین می‌گفتند که اشاره به قدمت فرهنگی و مذهبی و علمی این خطه دارد. در تاریخ طبری آمده برخی طلاب از شهر ری پای درس یکی علمای دولاب می‌نشستند. دولاب که در حوزه عرفان چهره‌های برجسته‌ای چون حاج اسماعیل دولابی را معرفی کرده بود، پاتوق مبارزان و جهادگرانی چون شهید نواب صفوی و حاج شیخ مهدی حق‌پناه بوده است. همچنین علما و منبری‌های بزرگی چون آیت‌الله وحید خراسانی، آیت‌الله فلسفی، حجت‌الاسلام ابوالقاسم شجاعی، مرحوم احمد کافی نیز سال‌ها در دولاب منبر رفته‌اند.»
اشاره به علما و بزرگان دینی و عرفای دولاب بدون اشاره به جایگاه حاج اسماعیل دولابی در این محله ممکن نیست. عارفی از میان مردم و شبیه مردم کوچه و بازار که اگرچه ۲۲ سال از درگذشتش می‌گذرد، اما هنوز سخنانش شنیدنی است و هنوز میان اهالی محله دولاب شهره است. حاج اسماعیل دانشگاه نرفته بود اما معلم و مدرس زندگی خیلی‌ها شد. او نکات و پندهای عمیق عرفانی و اخلاقی را با زبان ساده بیان می‌کرد و مبدا تحول زندگی انسان‌ها می‌شد.
نام مساجد و حسینه‌های دولاب نیز با روحانیون و علمای بنام این محله گره خورده است. سعید کفایی، یکی دیگر از اهالی دولاب، می‌گوید: «در روزگاری که علما در اداره محله نقش محوری ایفا می‌کردند مسجد بقیه‌الله با نام علمای بزرگی چون حاج شیخ‌علی دولابی و پدرانش ملا محمدعلی، ملا محمدتقی، ملا علی اصغر و... که همگی نسل به نسل امام جماعت مسجد بودند پیوند خورده بود. علمایی که خانه آنها همچون منزل آیت‌الله سعیدی امام جماعت مسجد موسی بن جعفر و نیز حجت الاسلام حاج سید مهدی طباطبایی که پس از آیت الله سعیدی امام جماعت مسجد شد، محل مراجعه اهالی محله بود. خاندان سید موسوی، از دیگر نامداران دولاب بودند که به وارستگی شهرت داشتند. آنها در دولاب زندگی می‌کردند و از معتمدین محله به شمار می‌آمدند تا آنجا که مردم برای حل مشکالت ریز و درشت خود نــزد این خانواده می‌رفتند.»
نظر شما