برای مشخص شدن اهمیت این موضوع توجه به این نکته ضروری است که مجموع تولید نفت و گاز روزانه کشور معادل 5/6 میلیون بشکه است که از این میزان تنها 5/2 میلیون بشکه صادر و تمامی وابستگی کشور به ارز ناشی از همین میزان صادرات است که60 درصد ذخایر ارزی مورد نیاز بودجه سالانه کشور را نیز دربر می‌گیرد.
در این شرایط تولید4 میلیون بشکه روزانه نفت و گاز ایران به حاشیه رانده شده و نقشی در ساماندهی اقتصادی کشور ندارد بنابراین، اهمیت پرداخت هدفمند کردن یارانه‌ها از ساماندهی دو سوم درآمد ارزی کشور نشأت می‌گیرد.
نکته دیگر تاثیر این امر تنها در زمینه هدفمند کردن یارانه حامل‌های انرژی بر مردم، بخش تولید، ایجاد تعادل اقتصادی، سرمایه‌گذاری عمران، فناوری، بهره‌وری و... است.
با توجه به شرایط کنونی اقتصادی کشور پرداخت هدفمند یارانه‌ها از حالت اختیار خارج شده و جنبه اجبار به‌خود گرفته است چرا که به نرخ امروز اکنون 100 میلیارد دلار یارانه پرداخت می‌کنیم و امکان تامین این رقم در قالب بودجه وجود ندارد یا باید درآمدهای مالیاتی را به میزان قابل توجهی افزایش دهیم و یا با توقف پروژه‌های عمرانی این اعتبار را تامین کنیم. عدم‌تعادل موجود در بودجه کنونی کشور نیز از همین امر نشأت می‌گیرد.
با این شرایط دولت کنونی در واقع با استفاده از نتایج مطالعات 20 سال گذشته نهادهای مختلف قصد اجرای این طرح را دارد. همچنین با توجه به شکل‌گیری همدلی در مجلس، دولت، نخبگان و همه آحاد تصمیم‌گیرنده و سیاستگذار و اعلام آمادگی دولت برای پذیرش بازتاب‌ها و خسارت‌های پرداخت هدفمند یارانه‌ها، به‌نظر می‌رسد اکنون فرصت تاریخی برای تحقق این هدف فراهم شده است.
به‌رغم ضرورت‌های پرداخت هدفمند یارانه‌ها، نکته حائز اهمیت آن است که هدفمند کردن یارانه‌ها با کدام نگرش، اولویت، به دست کدام مجری و با کدام نظام‌ها باید محقق شود؟ چگونگی دریافت و جهت‌دهی یارانه‌ها و مباحث قیمت‌گذاری، رعایت عدالت اجتماعی و جلوگیری از ضایعات احتمالی در بخش تولید از جمله چالش‌های پیش روی اجرای طرح مذکور است.
همچنین چگونگی باز توزیع درآمدهای حاصل از اجرای این طرح از دیگر مباحث مطرح است؛ گرچه برای کاهش آثار شوک‌های احتمالی ناشی از اجرای این طرح نیز اجرای 5ساله آن مورد توجه قرار گرفته اما باید توجه کرد که در زمینه واقعی کردن نرخ حامل‌های انرژی باید حداقل آسیب‌ها به دهک‌های پایین درآمدی وارد شود و از سوی دیگر، قدرت مانور لازم برای تغییرات احتمالی برای اجرای این طرح به دولت داده شود.
دورنمای کلی بازپرداخت یارانه‌ها نیز از پرداخت حدود 60درصد درآمدها در بخش حمایتی و 40درصد باقیمانده بین بخش تولید و تامین منابع دولت حکایت دارد.از آنجا که پرداخت هدفمند یارانه‌ها قطعا هزینه‌بر خواهد بود، باید امکان اصلاح و تغییرات احتمالی به دولت نیز داده شود؛
چرا که در غیر این‌صورت دولت در اجرای این طرح با مشکل مواجه خواهد شد. بر این اساس نمی‌توان طرح مذکور را از قبل و به‌طور کامل چارچوب‌بندی کرد. همچنین باید سازمانی متمرکز متولی اجرای این طرح باشد تا ضمن نظارت بر حسن اجرای آن از قابلیت اصلاح طرح و بازخواست نیز برخوردار باشد.
ایجاد زمینه مطالبات غیرواقعی در مردم و جلوگیری از بزرگ‌نمایی مشکلات ناشی از پرداخت هدفمند یارانه‌ها یا عواید حاصل از اجرای این طرح نیز ضروری است.
*رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران
