صف‌های طویل در پست‌خانه، کشیدن کارتن‌ها و نرخ‌های نجومی.... و یک روز مانده به اسفند من در تکاپوی تهیه مطلبی برای این صفحه صفر هستم. یک روز مانده به اسفند... اسفند دلشوره دارد و عجله...اسفند، یعنی فرستادن نامه‌های تبریک عید و کارت پستال‌هایی که بوی نوروز می‌دهند...گفتم نامه، یاد یک خاطره صفری افتادم.
نامه صفر کیلومتری
اولین تجربه نامه‌نگاری من مربوط می‌شود به سال‌ها پیش. ما در محله‌ای زندگی می‌کردیم نزدیک خانه عموها. ما در هفته چند بار دختر عموها و پسر عموها را می‌دیدیم... جالب این که ما مدام برای هم نامه می‌نوشتیم و آن نامه را پست می‌کردیم. نامه‌ها آن زمان خیلی دیر به مقصد می‌رسید. دوران جنگ بود و همه منتظر نامه‌های عزیزانشان در جبهه بودند.
آن سال‌ها، عموی من در جبهه سومار بود و شرایط سختی را می‌گذراند. او به شدت ما را دعوا کرد که چرا در این دوره جنگ شما فسقلی‌های کم عقل مغز گنجشکی، پستچی را معطل می‌کنید؟ در حالی که اداره پست وظایف دیگری دارد، باید نامه‌های شما را از این کوچه به آن کوچه برساند! بعد ازآن یادم می آید دیگر نامه ننوشتیم...
به هر حال سفری طولانی دارد نامه‌ها و محموله‌های پستی. دوست داری درباره سفرِ نامه‌ها چیزی بدانی؟
عکس‌ها: محمود اعتمادی
سفرِ نامه‌ها
سیر مرسوله‌های پستی به گزارش روابط عمومی اداره پست استان تهران مراحل مختلفی را طی می‌کند:«اول مرحله قبول. درمرحله قبول مشتریان می‌توانند از شیوه‌های مختلفی استفاده کنند که بستگی به انتخاب خود آنان و مهلت لازم برای ارسال مرسوله‌ها دارد. اگر شخصی قصد ارسال نامه‌ای را داشته باشد که عجله‌ای در رسیدن آن به مقصد نیست، می‌تواند نامه را در پاکت استاندارد قرار دهد و پس از چسباندن در پاکت، تمبر را در محل مخصوص بچسباند و با نوشتن نشانی و آدرس دقیق و کدپستی ده رقمی، نامه را درون نزدیک‌ترین صندوق پستی بیندازد.
در صورتی‌که از نظر زمانی مهلت ارسال، اهمیت داشته باشد، برای هر چه سریع‌تر رسیدن مرسوله‌ها لازم است تا به راه‌های دیگری اقدام کنند. به این ترتیب که با مراجعه به یکی ازباجه‌ها، دفترهای پستی، آژانس‌ها، نمایندگی‌های پستی و دفترهای خدمات ارتباطی مستقر در منطقه شهری و روستایی، پس از مشخص کردن نوع، وزن و مشخصات مرسوله برای متصدی پست، با استفاده از سرویس‌های متنوع و مختلف پستی نظیر سفارشی و پیشتاز، مرسوله خویش را به پست تحویل دهند تا هر چه سریع‌تر و مطمئن‌تر به دست گیرنده برسد.
مرحله دوم، آماده سازی است. این مرحله بعدی شامل تجزیه و آماده سازی مرسوله‌ها است. در اینجا مرسوله‌ها و امانت‌ها، بسته به نوع، اندازه و مقصدی که دارند دسته بندی می‌شوند و تاریخ ورود آنها و محل پست کردنشان ثبت می‌شود. دراین مرحله، برحسب استان، شهر، منطقه، و یا اگر مقصد خارج از کشور باشد، مرسوله‌ها و امانت‌ها از یکدیگر جدا می‌شوند و هر دسته را در کیسه مخصوص مقصد مورد نظر قرار می‌دهند و سپس به قسمت حمل تحویل می شود.
مرحله سوم، رهسپاری است که در این بخش مرسوله‌ها و امانت‌های پستی را در وسیله نقلیه مناسب قرار می‌دهند. هواپیما، قطار، کشتی برای فاصله‌های دور و اتومبیل، کامیون و وانت برای فاصله‌های نزدیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
و مرحله آخر، مرحله چهارم که توزیع نام دارد،آخرین مسیری است که مرسوله‌ها و امانت‌های پستی طی می‌کنند.
در دفترهای پست مقصد، مرسوله‌ها و امانت‌ها از کیسه‌ها خارج می‌شود و آنها را به ترتیب منطقه، خیابان و کوچه دسته بندی می‌کنند و هر دسته را به پستچی منطقه می سپارند.
پستچی، پیاده، با موتور یا اتومبیل از خیابان‌ها و کوچه‌ها می‌گذرد و نامه‌ها را به آدرس گیرنده می‌رساند. اگر مرسوله سفارشی باشد، گیرنده باید دفتر رسید را امضا کند. »
راستی این روزها، نوجوانان هرگز یاد نامه نوشتن و خرید تمبر هستند؟ این روزها که همه برای هم نامه الکترونیکی می‌فرستند و چت می‌کنند ، دلشوره رسیدن نامه مفهومی دارد؟ بعد جمع کردن تمبرها...آیا شما دوست دارید تمبر جمع کنید؟ جمع‌آوری تمبرها، یکی از لذت های نوجوانی ما بود. ما با دیدن نامه‌ها دلمان پر از شوق می‌شد...کاغذ نامه ها را در آب می‌گذاشتیم تا تمبرهای باطله آن را برداریم، خشکش کنیم و در دفتر تمبر نگه داریمش. هر کدام از ما یک کلکسیون تمبر داشتیم.
شما چه‌طور؟ میانه تان با تمبرها چه‌طور است؟
اما داستان تمبرها
تمبر عبارت است از کاغذی کوچک و بهادار با علامت رسمی به نشانه دریافت وجه مخارج حمل نامه یا محمولات پستی و پرداخت مالیات و عوارض آن ، که روی پاکت نامه یا بسته پستی الصاق می‌شود. واژه تمبر فرانسوی است.
محبوبه جودکی، محقق در مقاله‌ای درباره تمبر می‌نویسد:«نخستین تمبر پستی جهان در سال 1840 در انگلستان منتشر شد.تمبرها از لحاظ پیام‌های نمادینی که حکومت‌ها می‌کوشند به شهروندان خود و به جهان ارسال کنند، از منابع اصلی و بسیار پرارزش‌اند. امروزه مورخان از نمادهایی که در تمبرها به کار رفته، بیش از سکه‌ها بهره می‌برند، زیرا تمبرها متنوع‌ترند، حال آن‌که تغییر نقش و تنوع و فراوانی آن در سکه‌ها بسیار تدریجی‌تر و
محتاطانه‌تر است.»
این محقق در مقاله‌اش اشاره می‌کند:«نخستین بار در سال 1279 با تأسیس دفتر پستی انگلستان در ریشهرِ بوشهر و استفاده از تمبر هندوستان در محموله‌های پستی، تمبر در ایران رواج یافت.»
موزه پست
اما اگر به موضوع تمبر و پست و تاریخچه نامه نگاری علاقه مندید، می‌توانید از موزه پست واقع در خیابان امام خمینی نیز دیدن کنید. بنای این موزه در سال 1307ش در زمان وزرای قدیم پست یعنی «صوراسرافیل» و «نظام الدین حکمت» ساخته شده است.محلی در کنار سردر باغ ملی که قبلاً اداره گمرکات پست بوده، به موزه اختصاص داده شده است. این موزه از هشت غرفه مجزا تشکیل شده است. 1100سری تمبر در این موزه نگهداری می شود. در بخشی از این موزه، تمبرهای چاپ شده توسط 130کشور جهان هم به نمایش گذاشته شده است. در این موزه اشیای قدیمی ارسال نامه نیز نگهداری می‌شود، مثل صندوق‌های قدیم پستی، انواع مهرهای دستی، دستگاه‌های قدیم ابطال تمبر و...
در بخش دیگری از این موزه نیزعکس‌ها و ماکت‌هایی از ابزارهای انتقال نامه دیده می شود... به هر حال اگر می خواهید با سرنوشت نامه‌ها آشنا شوید، یک سری به این موزه بزنید.
یک روز مانده به اسفند. راستی به این فکر نیفتادید که نامه‌های اینترنتی را رها کنید و برای دوستان و اعضای خانواده و فامیل یک نامه یا کارت پستال بفرستید؛ نامه‌هایی که حقیقی‌اند و جاودانه می‌مانند؟!
