پیامدهای نادانی از منظر قرآن؛ آدم نادان مرده متحرک است

حجت الاسلام والمسلمین "بهرام دلیر نقده ای" عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مورد جهل از منظر قرآن به خبرنگار مهر گفت: جهل در قرآن نقیض دانش و آگاهی است. جهل از دیدگاه قرآن بر سه قسم است؛ اول: خالی بودن نفس انسانی از علم، دوم: اعتقاد به چیزی برخلاف آن چیزی که هست( ناظر به حکمت نظری) و سوم: انجام دادن کاری برخلاف آنچه باید انجام گیرد(ناظر به حکمت عملی).
وی به آثار جهل از منظر روایی و قرآنی اشاره کرد و افزود: اولین پیامد جهل، احساس امنیت مشرکان در پناه بتها است که زایده جهل است؛ آنها با بت پرستی احساس امنیت می‌کردند و در قرآن خداوند می‌فرماید: کیف اخاف ما اشرکتم و لا تخافون انّکم اشرکتم باللّه ما لم ینزّل به علیکم سلطانا فایّ الفریقین احقّ بالامن ان کنتم تعلمون.» (انعام: 80 و81).

مدرس درس خارج فقه و اصول، افزود: نکته دیگر انینکه قرآن جهل را عامل اختلاف درباره عیسی بن مریم(ع) می‌خواند و می فرماید: وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِیحَ عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ رَسُولَ اللّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَـکِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُواْ فِیهِ لَفِی شَکٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ یَقِینًا (نساء آیه157).

حجت الاسلام دلیر، ارزشگذاری های غلط را از جمله پیامدهای جهل خواند و گفت: برخی بر اساس مال، دنیا و یا ریاست‌های توهمی(فَقَالَ الْمَلأُ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن قِوْمِهِ مَا نَرَاکَ إِلاَّ بَشَرًا مِّثْلَنَا وَمَا نَرَاکَ اتَّبَعَکَ إِلاَّ الَّذِینَ هُمْ أَرَاذِلُنَا بَادِیَ الرَّأْیِ وَمَا نَرَى لَکُمْ عَلَیْنَا مِن فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّکُمْ کَاذِبِینَ(هود آیه 27)) به این نوع جهل گرفتار می‌شوند.

وی افزود: چهارمین پیامد جهل «استبعاد» است یعنی تعجب فرشتگان از آفرینش انسان بر اثر جهل بود و تمام ملائکه بر خداوند اعتراض کردند که فلسفه آفرینش انسان چیست؟ و راز این اعتراض و استبعاد(بعید شمردن) ناشی از جهل است. پنجمین اثر جهل از دیدگاه قرآن، استکبار، استبداد( تکبر) و جهل مشرکان است.

وی در ادامه«استهزاء» را ناشی از جهل خواند و گفت: خداوند در قرآن می فرماید: وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَذْبَحُواْ بَقَرَةً قَالُواْ أَتَتَّخِذُنَا هُزُواً قَالَ أَعُوذُ بِاللّهِ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْجَاهِلِینَ(بقره آیه67): و به یاد آرید آن هنگام را که موسی(ع) به قوم خود گفت: خدا فرمان می دهد که گاوی را بکشید گفتند : آیا ما را به ریشخند می گیری؟ گفت : به خداپناه می برم اگر از نادانان باشم.

عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه اشتباهات فراوان در سایه جهل است، افزود: مثلا در قرآن غنی پنداشتن نیازمندان ناشی از جهل خوانده شده است؛ آنجا که قرآن می فماید: للفقرا الذین احصروا فی سبیل الله لا یستطیعون ضربا فی الارض یحسبهم الجاهل اغنیا من التعفف تعرفهم بسیماهم لا یسالون الناس لحافا وما تنفقوا من خیرٍ فن الله به علیم(بقره آیه 273).

وی با اشاره به اینکه در قرآن به بیش از 50 پیامد نادانی پرداخته شده است، افزود: در قرآن «اضلال» یا گمراهی یکی از آثار جهل است. جاهل هم خود گمراه و هم گمراه کننده است. در واقع عامل دوری از حق نادانی است. انحرافات جنسی، انحصارطلبی، انکار معاد، بی ادبی و ناسزاگویی، بی شکیبایی، ولایت غیر خدا، بدعتهایی که در طول تاریخ ... ناشی از جهل از منظر قرآن است.

حجت الاسلام دلیر در پایان با بیان اینکه جهل یا نادانی در واقع عدم علم است، گفت: آدم نادان مرده متحرک است در مباحث قرآنی و روایی اصل حیات به دانش است و امیرالمؤمنان(ع) فرمود: "هیچ گامی را بر ندار مگر اینکه با شناخت باشد". گام نهادن در کاری که بدان جهل داشته باشیم، پشیمانی به بار می آورد.