همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: کشور ترکیه براساس گزارش‌های جهانی بیشترین مصرف چای را در جهان دارد. کشور ما نیز با سرانه ۱.۵ کیلوگرم بعد از کشورهای ایرلند و انگلستان و همردیف با پاکستان در جایگاه چهارم از نظر نوشیدن چای قرار دارد. آمارهای جهانی نشان می‌دهد که چای پس از آب دومین پر مصرف‌ترین نوشیدنی در سراسر دنیا است. کشت چای از سال ۱۲۷۶ (یک سال پس از مرگ ناصرالدین شاه) و زمانی که محمدمیرزا کاشف‌السلطنه ژنرال کنسول ایران در هند در بازگشت از این کشور چند بوته از این گیاه را به ایران آورد در شهر لاهیجان آغاز شد.
با توجه به محبوبیت چای در ایران این مطلب را به گفت و گو با دکتر کوروش کوروش جعفریان متخصص تغذیه درباره فواید و مضرات و نقش چای در سلامت عمومی و ارتقای سیستم ایمنی بدن اختصاص داده‌ایم.
اگر بخواهید چای را در یک یا چند جمله خلاصه کنید چه خواهید گفت؟
چای بیش از ۵۰۰ سال است که مححبوب ترین نوشیدنی دنیاست. چای در واقع هم آرامبخش و انرژی زاست کافئین به طور ویژه چای را تبدیل به نوشیدنی انرژی زایی کرده است.
فلاونوئیدها یکی از مهمترین مواد طبیعی در چای هستند، این مواد تا چه اندازه در سلامت بدن موءثر هستند؟
بحثی که کمتر به آن توجه می‌شود فلاونوئیدهای داخل چای است. این مواد خیلی به سلامت کمک می‌کنند، البته اخیرا در حال انجام تحقیقات جدی روی خواص فلاونوئیدها هستند. این مواد می‌توانند باکتری‌ها و میکروب‌های روده را تغییر داده و اصلاح کند. زمانی که می‌گوئیم دارای فلاونوئید است یعنی آنتی اکسیدان دارد و رادیکال‌های آزاد را مهار می‌کند. در نتیجه خطر بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن نظیر سرطان را کاهش می‌دهد. در کاهش ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق هم موءثر است.
آیا چای در کاهش فشار خون، کلسترول یا تری گلیریسید، موءثر است؟
امروزه خیلی از مردم با عوارضی نظیر پر فشاری خون، کلسترول بالا و تری گلیرسید دست و پنجه نرم می‌کنند. چای می‌تواند در کنترل و کاهش این عوارض و کاهش قند خون و تری گلیریسید به ما کمک کرده نسبت کلسترول بد به خوب را اصلاح کند.
اینکه می‌گویند خواص چای خیلی گسترده است و در یکسری از تحقیقات هم عنوان شده که برای مو نیز خواصی دارد، درست است؟
خیلی از مطالعات نشان داده که چای برای سلامت مو هم خوب است. تانین داخل چای که از انواع پلی فنول‌ها تشکیل شده به نظر می‌تواند به سلامت مو کمک کرده واحتمالا از سفید شدن مو چلوگیری کند.
آیا چای باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود؟
بحث ارتباط چای و سیستم ایمنی بدن می‌تواند مهم باشد. یک سری آنتی ژن‌ها در چای وجود دارد که می‌تواند باعث تغییر در سیستم ایمنی بدن شوند. حتی خود تانین‌ها هم چنین نقشی دارند. این ماده اخیر می‌تواند خیلی از ویروس‌ها را بدن ما از بین ببرد. در سرما خوردگی و آنفلوآنزا یک سری از بیماری‌های تنفسی مصرف چای می‌تواند کمک کننده باشد.
چای در سلامت سایر اندام‌های بدن و بیماری‌های دیگر هم موءثر است؟
چای در سلامت استخوان‌ها، پیشگیری یا کاهش عوارض پارکینسون و استرس هم موءثر است. البته تمام این خواص در صورت مصرف متعادل چای است. اگر چای به صورت متوسط و معقولی مصرف شود می‌تواند به سلامت فرد کمک کند در غیر این صورت شاید تاثیری معکوس برجای بگذارد. اطلاعات دیگری نیز وجود دارد مبنی بر اینکه چای در کاهش وزن نقش دارد، اما این مساله از مبنای علمی قوی برخوردار نیست. با این حال مطالعات قبلی نشان داده که مصرف چای بدون شیرینی و در واقع چای تلخ می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. شیرینی خواص چای را به ضد خود تبدیل می‌کند.
آیا چای معمولی قند خون را کاهش می‌دهد؟
در مطالعات نشان داده شده که به طور ویژه چای سبز در کاهش قند خون به ویژه در خانم‌ها نقش دارد.
چای برای سلامت دندان مفید است یا مضر؟
جالب است بدانید که چای در سلامت دهان و دندان هم بسیار مهم است. مصرف چای باعث می‌شود باکتری‌های داخل دهان زودتر از بین بروند. برخی دندان‌ها مستعد تشکیل باکتری و پلاک هستند که مصرف چای می‌تواند از تشکیل باکتری‌ها و پلاک‌ها در دهان پیشگیری کند.
فایده چای برای سنگ کلیه چیست؟
چای در برخی از افراد شانس تشکیل سنگ کلیه را بالا می‌برد و در برخی پائین می‌آورد. افرادی که دارای سنگ کلیه اگزالاتی هستند نباید چای زیا د مصرف کنند. اما به نظر می‌رسد که چای می‌تواند برای دفع انواع سنگ کلیه دیگر موءثر باشد.
آلزایمر یکی از عوارض جوامع مدرن و امروزی است آیا چای در پیشگیری از آلزایمر نیز نقش دارد؟
مطالعات نشان می‌دهد آلزایمر در افرادی که عادت به مصرف چای دارند کمتر بروز پیدا می‌کند. مطالعات پراکنده‌ای هم انجام شده که نشان گر آن است که چای می‌تواند در کاهش عوارض آسم به افراد کمک کند.
از خواص کافئین چای نیز بگوئید.
مردم بیشتر چای را به خاطر کافئین آن مصرف می‌کنند. کافئین به آزاد شدن انرژی و هوشیاری بیشتر در فرد کمک می‌کند. البته تاثیر کافئین چای امکان دارد به شدت قهوه نباشد، چرا که یک فنجان قهوه اغلب حدود ۱۲۰ میلی گرم کافئین دارد. اما مقدار کافئین چای خیلی از قهوه پائین تر است و هر فنجان چای حدود ۳۰ یا ۴۰ میلی گرم کافئین بیشتر ندارد. یکی از منافع اصلی مصرف چای ایجاد افزایش هوشیاری در فرد است. اما چای به دلیل دارا بودن ترکیبات فلاونوئیدی زیادی مانند کاتچین می‌تواند در سلامت نقش داشته باشد.
چه توصیه‌ای درباره مصرف چای دارید؟ چند فنجان چای در روز مفید است و از چه حدی بگذرد مضر است؟
توصیه اصلی این است که افراد در مصرف چای تعادل را رعایت کنند. البته نمی‌شود به طور دقیق گفت چقدر مصرف چای در روز مفید است، برخی رفرنس‌ها می‌گویند ۴ یا ۵ فنجان کافی است اما در برخی از آدم‌ها ۶ یا ۷ فنجان چای تاثیر نامطلوبی نمی‌گذارد و برخی از آدم‌ها نیز هستند که اگر بیش از ۲ یا ۳ فنجان بخورند سلامت‌شان تحت تاثیر قرار می‌گیرد. چای وابسته به فرد است، امکان دارد بدن افرادی با چای سازگاری داشته باشد و بدن برخی دیگر نیز با چای سازگاری ندشته باشد. چای باعث می‌شود خواب ۲۴ ساعته برخی افراد به هم بخورد، اما چای تاثیر چندانی روی خواب برخی دیگر از افراد نیز ندارد. اینکه فردی با چای سازگاری دارد یا خیر خیلی مهم است.
اینکه چه چیزی همراه چای می‌خوریم نیز مهم است؟
اینکه به همراه چای چه می‌خوریم خیلی اهمیت دارد. با شیرینی جات می‌خوریم، با مقادیر خیلی کم شیرینی یا تلخ می‌خوریم. توصیه من این است که با هر چای یک عدد کشمش بخورید. اگر ۱۰ چای مصرف کرده باشید و با هر یک نیز یک کشمش خورده باشید، اشکال ندارد. اما اگر با هر چای یک مشت کشمش بخورید اشکال پیش می‌آید. مصرف شیرینی جات زیاد نه تنها خواص چای را از بین می‌برد که به بدن شما نیز ضرر می‌رساند.
نوع چای نیز در سلامت افراد نقش دارد؟
مساله دیگر انتخاب نوع چای است، مهم است که من چه نوع چای را انتخاب می‌کنم. می‌توان با اطمینان گفت چای بسته بندی رنگ شده خواض چای اصیل را ندارد. حتی مصرف آن نیز ممکن است برای فرد عوارض داشته باشد. البته نمی‌توان با قطعیت گفت اما شاید خیلی از مشکلات مانند بی قراری که پس از خوردن چای ایجاد می‌شود به خاطر رنگ‌هایی باشد که در آن به کار رفته. معتقدم بهترین نوع چای، چای ایرانی است. تقریبا می‌توان گفت چای ایرانی تنها چای ارکانیگ دنیا است.
آیا فرایند آماده‌سازی چای در سلامت تاثیر دارد؟ کدام نوع چای‌ها بهتر است؟
هر چه فرایند تخمیر در چای کمتر باشد، بهتر است. به عنوان مثال چای سفید بهترین نوع چای است. بعد از چای سفید، چای سبز خوب است و بعد ا این دو چای سیاه که ما مصرف می‌کنیم قرار می‌گیرد. اگر کسی چای سفید یا چای سبز بخورد منافع بیشتری به بدن خود می‌رساند. چرا که این دو نوع چای ترکیبات فلاونوئیدی بیشتری دارند. اگر در کشور ما فرهنگ مصرف چای سفید و سبز ایجاد شود، منافع بیشتری از آن به سلامت مردم خواهد رسید.
آیا چای برای فرد دارای مشکل گوارشی خوب است؟
مصرف چای را ما برای فرد دارای مشکل گوارشی یا ریفلاکس معده خیلی توصیه نمی‌کنیم چرا که خود یکی از محرک‌های ریفلاکس است. چای برای فرد دچار کم خونی به ویژه اگر آن فرد زن یا کودک باشد، نیز مفید نیست چرا که در جذب آهن مورد نیاز بدن اختلال ایجاد می‌کند. توصیه می‌کنیم این افراد اگر هم می‌خواهند چای مصرف کنند با فاصله حداقل یک ساعت از غذا چای بخورند تا مطمئن شوند که جذب آهن به خوبی انجام گرفته است، البته هر چه فاصله میان غذا و زمان نوشیدن چای بیشتر باشد، بهتر است. اگر کسی هم آریتمی قلبی دارد باید در خوردن چای احتیاط کند. اما برای کسی که غلظت خون دارد مصرف چای بلافاصله بعد از غذا بد نیست چرا که اتفاقا وی نیاز به جذب کمتر آهن دارد.
چه زمانی برای مصرف چای بهتر است؟
بهترین زمان مصرف چای صبح و زمانی است که ما به هوشیاری بیشتری نیاز داریم و بدترین زمان خوردن چای نیز قبل از خواب است. چای به خاطر دارا بودن کافئین در خواب اختلال ایجاد می‌کند.
درباره میزان مصرف چای در ایران نیز آماری دارید؟ به نظر می‌رسد بعد از کشورهایی مانند ترکیه، ایرلند و بریتانیا ما یکی از کشورهای عمده مصرف کننده چای در دنیا باشیم.
بر اساس آمارهای ارائه شده ما چیزی در حدود ۷۰ هزار تا ۱۰۰ هزار تن چای در سال مصرف می‌کنیم. اما همه این مقدار مستقیم به داخل سفره مردم نمی‌رود و میزان مصرف مردم قطعا کمتر است. یک قسمت از چای موجود در کشور در فرایندهای دیگر از جمله کارخانجات تولیدی استفاده می‌شود. آمار مصرف چای تا دو سال پیش برای مصرف داخلی حدود ۸۰ هزار تن بود، اما تولید ما خیلی کمتر مقدار مورد نیاز کشور است. ما حداکثر بتوانیم یک سوم چای مورد نیاز در داخل را تولید کنیم. مابقی آن واردات است. اگر در این زمینه آموزش داده شود و کشت‌های ما بهینه شود و مردم ما بدانند که چای ایرانی بهترین چای دنیا است، شاید اقبال به چای داخلی بیشتر شود.
بیشتر بخوانید:
نظر شما