محمدعلی اسلامی ندوشن، تحصیلات ابتدایی را نخست در مدرسه ناصرخسرو ندوشن، سپس مدرسه خان یزد، پس از آن به دبستان دینیاری رفت و دبیرستان را تا سوم متوسطه در دبیرستان ایرانشهر یزد گذراند.
آنگاه برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۲۳ به تهران عزیمت کرد و بقیه دوره متوسطه را در دبیرستان البرز به پایان رساند، سپس برای ادامه تحصیل وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و به دریافت لیسانس توفیق یافت.
پس از آن به منظور تکمیل تحصیلات به اروپا عزیمت نمود. مدت ۵ سال در فرانسه و انگلستان به اندوخته‌های علمی خود افزود و با گذراندن پایان نامه دکترای خود به نام «کشور هند و کامنولث» به دریافت دکترای حقوق بین‌الملل از دانشکده حقوق دانشگاه پاریس نائل آمد.
محمدعلی اسلامی ندوشن در خانواده‌ای با بضاعت متوسط به دنیا آمد، پدرش خیلی زود وفات یافت و او ناگزیر شد که روی پای خود بایستد.
وی از حدود ۱۲ سالگی سرودن را آغاز کرد و پس از آمدن به تهران در دوران دبیرستان، حرفه‌ای تر شعر می‌گفت. وی در این زمان بعضی از قطعه شعرها را در مجله سخن منتشر می‌کرد.
فعالیت‌های اسلامی ندوشن در دوران تحصیلات در اروپا، بیشتر آشنایی با زبان فرانسه و شرکت در سخنرانی‌های دانشگاه سوربن بود و به جز چند داستان کوتاه و چند قطعه شعر و پایان نامه دکترایش چیز دیگری ننوشت.
دکتر شیرین بیانی استاد تاریخ دانشگاه تهران و نویسنده چندین کتاب تاریخی، همسر محمدعلی اسلامی ندوشن می‌باشد.
محمدعلی اسلامی ندوشن در سال ۱۳۳۴ پس از بازگشت به ایران، چند سال در شغل قاضی دادگستری خدمت کرد.
وی پس از ترک خدمت در دادگستری، به تدریس حقوق و ادبیات در برخی دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های عالی، از جمله: دانشگاه ملی، مدرسه عالی ادبیات، مدرسه عالی بازرگانی و مؤسسه علوم بانکی پرداخت.
در سال ۱۳۴۸ به دعوت پروفسور فضل الله رضا (رئیس وقت دانشگاه تهران) به همکاری با دانشگاه تهران دعوت شد و براساس تألیفاتی که در زمینه ادبیات انتشار داده بود، جزء هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران قرار گرفت و تدریس نقد ادبی و سخن سنجی، ادبیات تطبیقی، فردوسی و شاهنامه، شاهکارهای ادبیات جهان در دانشکده ادبیات و تدریس تاریخ تمدن و فرهنگ ایران را در دانشکده حقوق برعهده گرفت و تا سال ۱۳۵۹ که به انتخاب خود از دانشگاه تهران بازنشسته شد، ادامه داشت.
وی اکنون در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و در مقطع دکترای ادبیات به تدریس مکتب‌های ادبی جهان می‌پردازد.
محمدعلی اسلامی ندوشن، در شمار شاعران اندیشمند و نویسندگان توانا و برجسته‌ای است که از سال ۱۳۲۷ اشعارش در مجله سخن و برخی از مجلات دیگر انتشار یافت و مورد توجه قرارگرفت.
وی در کنار فعالیت‌های علمی و تحقیقی خود، از زبان شعر کمتر استفاده کرده است، اما آنچه از او چاپ و در دسترس قرار گرفته است، بسیار خوب و نمودار استعداد و ذوق سرشار و قریحت تابناک او در شعر می‌باشد.
وی بیشتر اوقات خود را صرف در تحقیق آثار علمی و ادبی ایران و ترجمه آثار نویسندگان جهان کرده و آثارش در مجلات پیام نو، سخن، یغما، راهنمای کتاب و نگین چاپ شده است.
محمدعلی اسلامی ندوشن، برخی از آثار خود را با امضای مستعار «م. دیده ور» چاپ و منتشر ساخته است. کتاب «ابر زمانه و ابر زلف» در سال ۱۳۴۲ به عنوان کتاب برگزیده سال از سوی انجمن کتاب انتخاب شد.
دکتر ندوشن در مدت ۵۰ سال بیش از ۴۵ کتاب و صدها مقاله در باب فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی به رشتهٔ تحریر درآورده است.
تأسیس فرهنگ‌سرای فردوسی و انتشار فصل‌نامهٔ هستی از اقدامات او در زمینهٔ اعتلای فرهنگ و ادب فارسی می‌باشد.
برخی از کتاب‌های دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن:
- ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ
- چهار سخنگوی وجدان ایران
- تأمّل در حافظ
- زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه
- داستان داستان‌ها
- سرو سایه فکن
- ایران و جهان از نگاه شاهنامه
- نامه نامور
- ایران را از یاد نبریم
- به دنبال‌سایه همای
- ذکر مناقب حقوق بشر در جهان سوم
- سخن‌ها را بشنویم
- ایران و تنهائیش
- ایران چه حرفی برای گفتن دارد؟
- مرزهای ناپیدا
- شور زندگی (وان گوگ)
- روزها (سرگذشت - در سه جلد)
- پنجره‌های بسته
- ابر زمانه و ابر زلف
- افسانهٔ افسون
- دیدن دگرآموز، شنیدن دگرآموز (گزیدهٔ شعرهای اقبال لاهوری)
- جام جهان بین
- آواها و ایماها
- ناردانه‌ها
- گفته‌ها و ناگفته‌ها
- صفیر سیمرغ
- آزادی مجسمه
- در کشور شوراها
- کارنامهٔ سفر چین
- پیروزی آیندهٔ دموکراسی
- ملال پاریس و گلهای بدی (گزیده‌ای از شعر و نثر شارل بودلر، شاعر فرانسوی قرن نوردهم است)
- بهترین اشعار لانگ فلو
- آنتونیوس و کلئوپاترا
- صفحه‌ای از تاریخ ایران و یونان در بستر باستان
- نوشته‌های بی سرنوشت
- یگانگی در چند گانگی
- فرهنگ و شبه فرهنگ
- هشدار روزگار
- کارنامهٔ چهل ساله
- باغ سبز عشق
آخرین بروزرسانی ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱
