حقوق حکومت و مردم از دیدگاه امام علی(ع)

اصلا مردم‌سالاری دینی یعنی همین حقوق دینی مردم. برای مردم حقوق دینی باید تعریف بشود نه حقوق سکولار.   امام خیلی شفاف و صریح با مردم صحبت می‌‌کند و حقوق مردم را به  آنها  یادآوری می‌‌کند. او می‌‌گوید که ایهاالناس- این ایهاالناسی که امیرالمومنین می‌‌گوید؛ یعنی گفت‌ وگوی مستقیم حکومت با مردم و پاسخگو بودن به مردم- این حقوق را دارید و ‌آنها را مطالبه کنید؛ یعنی وقتی حضرت به مردم می‌‌گویند ایها الناس ان لکم علی الحق مردم شما بر من حقوقی دارید می‌‌توانید آن را مطالبه بکنید و این وظیفه من در برابر شماست. 

از دیدگاه امیرالمومنین مردم باید بدانند چه حقوقی دارند. امیرالمومنین می‌‌گوید من وظیفه‌ای در برابر شما دارم. مردم باید بدانند که حقوقشان چیست؟ امام علی(ع) می‌‌فرمایند شما حق مطالبه دارید و من در برابر شما وظیفه دارم و  بعد شروع می‌‌کنند به شمردن آن حقوق: حق اول، حق مردم. امام می‌‌فرمایند فاما حقکم  علی اول حق مردم؛  النصیحه علی حکومت، باید خیرخواه شما‌باشد و در خدمت شما‌.

نصیحت به معنی خیرخواهی است؛ یعنی هر تصمیمی که حکومت می‌‌گیرد باید مصالح مردم را در نظر بگیرد، پس 1- حکومت باید در هر تصمیمی که می‌‌گیرد و هر برنامه‌ای که می‌‌ریزد منافع و عزت مردم و مصالح جامعه را در نظر بگیرد. 2- اجرای عدالت اقتصادی و صرف ثروت ملی در راه منافع خود مردم. امیرالمومنین فرمود این حق شماست بر گردن من که ثروت ملی را افزایش بدهم و به درستی بین شما و به نفع شما مصرف کنم؛ اما حق  سوم؛ و تعلیمکم کی لا تجهلوا وظیفه دیگر حکومت در برابر شماست؛ یعنی تعلیم مبارزه با جهل:«کی لا تجهدوا»؛ گسترش علم و ‌آگاهی و ارتقای سطح فرهنگ. دولت و حکومت دینی نباید از جهل مردم ارتزاق کند.

حکومت باید با گسترش جهل مبارزه کند و حق‌ چهارم که به مسئله اخلاق عملی و اخلاق عمومی جامعه مربوط می‌‌شود: «تادیبکم کی تا تعلموا»؛ یعنی تربیت نسل‌ها و آموزش‌ روش درست زندگی  کردن.