42 درجه در تیرماه تهران، البته دمای خیلی دور از انتظاری نیست، اما قطعاً از متوسط معمول دما در این ماه قدری بیشتر است و البته نمی توان بلافاصله گفت تکرار این تیرماه های گرم در سالیان اخیر، نشانه ای است از تغییر اقلیم در محدوده جغرافیایی تهران، اما دست کم این است که به جد می توان پذیرفت آنچه از نظر اقلیمی تاکنون مردم تهران به آن خو کرده بودند در حال تغییر است: تهران گرمتر شده است.
خواه این گرما بخشی از چرخه های معمول اقلیم زمین باشد و یا ناشی از آنچه که به آن تغییر اقلیم می گویند: یعنی آن دسته از انحراف معیارها در متوسط دمای اقلیمی که احتمالاً ناشی از فعالیت بشر و به طور دقیق تر مرتبط با افزایش اثر گلخانه ای زمین است.
چندی پیش در همین ستون اشاره شده بود به پیام دبیرکل سازمان ملل به مناسبت روز جهانی محیط زیست که در آن این پیش بینی دانشمندان ذکر شده بود که قطعاً سده ای گرم و خشک در انتظار بشر است.
در این سده همه مردمان جهان ناملایمات اقلیمی بسیار متحمل خواهند شد، اما واویلا بر آنها که در سرزمین های خشک تر زندگی می کنند. این عین حرف کوفی عنان بود. هفته گذشته استیون هاوکینگ، برنده جایزه نوبل به این نگرانی افزونتر دامن زد. او با بیان اینکه «زمین ممکن است مانند کره زهره در دمای 250 درجه سانتیگراد و با باران اسید سولفوریک نابود شود »از گرم شدن بی رویه کره زمین ابراز نگرانی کرد.
می شود امروز ظهر در حاشیه خیابان، وقتی که شرشر عرق از سر و روی آدم می ریزد، ایستاد و به حرف های هاوکینگ فکر کرد. یک روز دور دست، که زمین از جایی خیلی دور ستاره ای زیبا و فروزان به نظر می رسد، مثل آنچه که ما اکنون از زهره می بینیم. اما در سطح کره زمین دمای هوا دست کم چهار برابر بیشتر از گرمترین دمای ثبت شده تاریخ کره زمین 60 درجه، در کویر لوت ایران) باشد و هوا را نیز بخارات مسموم و کشنده آکنده کرده باشند.
آن روز البته برای نسل کنونی بشر آنقدر دور هست که چندان دغدغه مند آن نباشد. اما آثار اولیه آن که بسیار پیشتر آغاز شده است، برای کشور ما نگران کننده است. سرزمین ما دارد خشک تر و بیابانتر می شود.
اکنون چه فرقی هست مابین آب و هوای تهران، که کمتر از 100 سال پیش جایی بود معتدل و ییلاقی، با آب و هوای اغلب شهرهای نیمه جنوبی کشور؟ عجیبت نیست که تهران در این سالیان اخیر در تیر و مرداد اغلب همانقدر گرم بوده که قشم و ابوموسی و کیش و خارک؟ برای تهران تابستان گرمی است. اما این تابستان برای همه مردمان حاشیه کویر بسیار گرمتر است. چندان به طول نمی انجامد که آنها هم مهمان ما بشوند همین جا توی تهران. نگرانی البته آمدن آنها نیست، زیست بومی است که آنجا برای همیشه به قهقرا فرو خواهد غلتید.